Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

a) iste’mol (C) 
va
 b) jamg‘arma 
(S)
ga
. 
Jamg‘armalar  daromadning  iste’mol  xarajatlaridan  ortgan  qismi 
bo‘lganligi sababli, daromadning jamg‘arma qismi ortishi xuddi shunday 
kattalikdagi  iste’mol  qismining  kamayishini  bildiradi  va  aksincha, 
daromadning  iste’mol  qismi  ortishi  jamg‘arma  qismining  kamayishiga 
olib keladi.  
Bundan: 
 
Y = C+S 
bunda,  
Y – milliy (ixtiyordagi) daromad; 
C – iste’mol; 
S – jamg‘arma.  
Avtonom  iste’mol  (C
a
)  uy  xo‘jaliklarining  joriy  daromadlari  nolga 
teng  bo‘lgandagi  iste’mol  darajasini  ko‘rsatadi  va  u
  avtonom  iste’mol 
deb ataladi (chunki u daromadga bog‘liq bo‘lmaydi).  
 
 
 
 

---

48 
 
 
6.3-rasm. Keynsning iste’mol va jamg‘arma funksiyasi
13
 
 
Joriy  daromad  mavjud  bo‘lmaganda  (yoki  u  mavjud  bo‘lib,  etarli 
darajada bo‘lmasa), uy xo‘jaliklari  “qarz”ga kun kechiradilar yoki ilgari 
to‘plagan  mulklari  yoki  jamg‘armalarini  sotib  yashaydilar  (“manfiy 
jamg‘arma”).  
Keynsning jamg‘arma funksiyasi quyidagi ko‘rinishga ega: 
S = Y – C = Y – (C
a
  + MPC x Y) = - C
a 
 + (1 – MPC)Y =  - C
a 
 + 
MPS x Y 
ya’ni,  
S = - C
a 
 + MPS x Y         
 
bunda,  
C – iste’mol;                                 MPC – iste’molga chekli moyillik; 
Y – daromad;                                   C
a
 – avtonom iste’mol; 
MPS – jamg‘armaga chekli moyillik.  
Iste’mol va jamg‘armaga quyidagi omillar ta’sir etishi mumkin: 
-  soliqlarning ortishi iste’mol va jamg‘armani kamaytiradi; 
- ijtimoiy sug‘urtaga to‘lovlarining oshishi jamg‘armalar qisqarishiga 
olib keladi; 
-  sun’iy  ravishda  va  asossiz  shov-shuv  natijasida  oshgan  talab 
iste’molning keskin ortishiga sabab bo‘ladi; 
- bozorda taklifning ortishi jamg‘armalarni kamayishiga olib keladi.