Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

(MD);
 

 
shaxsiy daromad 
(ShD);
 

 
ixtiyordagi shaxsiy daromad 
(IShD). 
 
 
 
 
 

---

31 
4. 1-jadval 
MHT da hisoblanadigan asosiy makroiqtisodiy 
ko‘rsatkichlarning o‘zaro nisbati
9
 
 
Ko‘rsatkichlar 
 
Shartli 
belgilar 
 
Miqdor 
1 
2 
3 
1.
 
Yalpi ichki mahsulot 
-  amortizatsiya 
YaIM
 
A 
100 
12 
2.
 
Sof ichki mahsulot 
- biznesdagi egri soliqlar 
SIM
 
t 
88 
5 
3.
 
Milliy daromad 
- ijtimoiy sug‘urta to‘lovlari; 
- korporatsiya daromadlariga soliqlar; 
-korporatsiyalarning 
taqsimlanmaydigan 
daromadlari; 
+ transfert to‘lovlari 
MD 
IST 
KDS 
KTD 
TR
 
83 
8 
3 
2 
18 
4.
 
Shaxsiy daromad 
- individual soliqlar 
ShD 
IS 
88 
10 
5.
 
Ixtiyordagi shaxsiy daromad 
IShD 
78 
 
MHTning  barcha  asosiy  ko‘rsatkichlari  yil  davomida  iqtisodiy 
faoliyatning natijalarini joriy yil narxlarida aks ettiradi va shuning uchun 
ular 
nominal 
ko‘rsatkichlar 
hisoblanadi. 
Ammo 
nominal 
ko‘rsatkichlardan  o‘zaro  mamlakatlar  yoki  bitta  mamlakatning  turli 
davrlarda  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlanish  darajasini  qiyoslash  uchun 
foydalanish  mushkul,  chunki  ular  narxlar  darajasi  ta’siri  ostida  bo‘ladi. 
Bunday  qiyoslashni  faqatgina  o‘zgarmas  (solishtirma  yoki  bazis) 
narxlarda hisoblangan real ko‘rsatkichlar (ishlab chiqarishning real hajmi 
va daromadning real darajasi) orqali amalga oshirish mumkin bo‘ladi. Shu 
sababli  nominal  va  real  (narx  darajasi  o‘zgarishidan  xolos  bo‘lgan) 
ko‘rsatkichlarni  alohida  o‘rganish  va  ularni  tushunib  olish  muhim 
ahamiyatga ega.   
Nominal  YaIM 
–  bu  joriy  narxlarda,  ya’ni  ushbu  yil  narxlarida 
hisoblangan  ko‘rsatkich  bo‘lib,  u  qiymat  ko‘rsatkichi  hisoblanadi  va 
shuning  uchun  narxlar  darajasining  o‘zgarishi  uning  kattaligiga  ta’sir 
ko‘rsatadi.  
Nominal YaIMga ikkita omil ta’sir ko‘rsatadi: 
1)
 
ishlab chiqarish real hajmining o‘zgarishi;  
2)
 
narxlar darajasining o‘zgarishi.  
                                                            
9
 N.Maxmudov, H.Hakimov. Makroiqtisodiy tahlil. O‘quv-uslubiy majmua. T.TDIU, 2018 

---

32 
Real  YaIMni  hisoblash  uchun  esa  nominal  YaIMni  unga  ta’sir 
etuvchi narxlar darajasidan «xolos etish» lozim bo‘ladi.  
Real YaIM 
– bu qiyosiy narxlarda, ya’ni o‘zgarmas yoki bazis yil 
narxlarida  hisoblangan  yalpi  ichki  mahsulotdir.  Bunda  bazis  yil  qilib 
istalgan yilni olish mumkin, ya’ni tanlangan bazis yil joriy yildan oldin 
ham,  undan  keyin  ham  bo‘lishi  mumkin  (masalan,  2000  yil  uchun  real 
YaIMni hisoblash uchun 2018 yil narxlari bazis yil qilib olinishi mumkin 
yoki  aksincha.  2018  yil  uchun  2000  yil  narxlari  bazis  yil  deb  qabul 
qilinadi).  Shunday qilib, real YaIM quyidagicha aniqlanadi:   
Real YaIM = (Nominal YaIM / YaIM deflatori) x 100%