Mavzuning qisqacha tafsiloti. Biz siz bilanushbi darsda

Infratuzilma – bu 
ishlab chiqarish va 
ayirboshlashning bir 
me’yorda ro‘y 
berishi hamda 
kishilar turmush 
kechirishining 
umumiy shart-
sharoitini tashkil 
qiluvchi sohalar. 
 
Taqsimot 
jarayoni 
Iste’mol jarayoni 
Ishlab chiqarish 
jarayoni 
Ishlab chiqarish 
jarayoni 

---

 
6 
Ijtimoiy infratuzilma-kishilar yashash va hayot kechirishining ijtimoiy-
madaniy va maishiy sharoitlarini tashkil qiladi (ta’lim, sog‘liqni saqlash, maishiy, 
uy-joy va kommunal xo‘jalik). 
Bozor infratuzilmasi-tovarlar va iqtisodiy resurslar ayriboshlash jarayoniga 
xizmat qiladi (birjalar, savdo uylari, auksionlar va boshqalar). 
Iqtisodiyotning doimiy va bosh masalasi jamiyat ehtiyojlarining cheksizligi 
hamda iqtisodiy resurslarning cheklanganligidir. 
Iqtisodiyotning asosiy muammosi – iqtisodiy resurslar cheklangan sharoitda 
jamiyatning cheksiz ehtiyojlarini qanday qilib to‘laroq qondirib borish mumkinligi 
to‘g‘risidagi masaladir. 
Iqtisodiyotning asosiy muammosini hal qilish yo‘llari: 
iqtisodiy resurslar miqdorini ko‘paytirish; 
resurslar unumdorligini oshirish; 
resurslardan foydalanishning turli hil muqobil variantlaridan eng samaralisini 
tanlash; jamiyat ehtiyojlarini cheklash. 
Ishlab Chiqarish Imkoniyatlari jadvali
 
Resurslardan to’liq foydalanish orqali ishlar chiqarilishi 
mumkin bo’lgan ikki mahsulotning turlicha combinatsiyasini ko’rib 
chiqsak. 1.1 jadvalda pitsa va sanoat robotlari ishlab chiqaruvchi oddiy 
ehtimoliy iqtisodiyotni aks ettiradi. Albatta, unga kiritilgan ma’lumotlar ham 
ehtimoliydir. Aytaylik biror A ustunda, iqtisodiyot hamma o’zining 
yetarli resurslaridan sanoat robotlaridan 
ishlab chiqarish uchun jalb etadi (kapital 
tovarlari): 
E 
ustunda 
esa, 
u 
hamma 
resurslardan pitsa tayyorlashda foydalanadi 
(iste’mol tovarlari). Barcha alternativlar 
haqqoniy 
bo’lmagan 
ko’rsatkichlarni 
ko’rsatadi; B,C va D ustunlarda berilganidek 
iqtisodiyot ham kapital mahsulotlarini ham 
iste’mol tovarlarini ishlab chiqaradi. Agar A 
va E ustunlarga e’tibor beradigan bo’lsak, 
sanoat robotlarini ishlab chiqarish evaziga 
pitsa ishlab chiqarish sur’atini tezlashtiramiz. 
Iste’mol tovarlari inson ehtiyojini 
to’g’ridan-to’g’ri qondirsa, E ustunga qarab 
siljish qiziqarli bo’lib tuyuladi. Kop’roq pitsa 
ishlab chiqarish orqali jamiyat o’z ehtiyojlarini 
vaqtincha qondirilishini tezlashtiradi. Ammo 
bu yerda narx muammosi ham bor: ko’proq 
pitsa 
degani 
kamroq 
sanoat 
robotlari 
demakdir. Resurslarni bu tahlit iste’mol 

---

 
7 
tovarlariga yo’naltirilishi vaqtlar osha amiyat bilan hamohang davom etib 
ketaveradi chunki kapital mahsulotlarining zahirasi hozirgi holatida kengaya 
olmaydi, natijada kelajakda ko’p miqdorda ishlab chiqarish potensiali 
yo’qoladi. Agar E ustunga siljisa, jamiyat keyinchalik yanada ko’proq ishlab 
chiqarishni o’rniga hozirchalik ko’p ishlab chiqarshdi tanlaydi.
A ustunga siljib borilsa, jamiyat hozirgi iste’molidan voz kechishdi 
tanlaydi, bu tahlit, kapital mahsulotlarini ishlab chiqaruvini tezlatuvchi resurslarni 
yengillashtiradi. Shu yo’l bilan kapital zahirasini tuzib olgach, jamiyat keyinroq 
ko’proq mahsulot ishlab chiqaradi, shuning uchun, buning natijasida kelasida
ko’proq iste’mol ko’rsatkichiga erishiladi. A ustunga siljib borish orqali, 
jamiyat keyinchalik kamroq ishlab chiqarish evaziga hozir ko’proq ishlab 
chiqarishni tanlaydi.
Umumiylashtirish: Xohlagan vaqt oralig’ida, o’z resurslaridan to’liq 
foydalanayotgan iqisodiyot bir mahsulot ishlab chiqarish 
evaziga boshqa birini qurbon qiladi. Chunki resurslarning 
tanqisligi 
har 
ikkala 
mahsulotni 
ishlab 
chiqarish 
imkoniyatlarini cheklaydi. Jamiyat alternativlardan birini tanlashga majbur 
bo’ladi. Sababi, hech qayerda bepul pitsa yoki bepul sanoat robotlari 
bo’lmaydi.
2