Mavzu: Zoonoz infeksiya qo‘zg‘atuvchilari. Brusellez, o‘lat, kuydirgi va tulyaremiyani laboratoriyada tashxislash

---

Mavzu:
Zoonoz infeksiya qo‘zg‘atuvchilari. Brusellez, o‘lat, kuydirgi va tulyaremiyani 
laboratoriyada tashxislash.
Zoonoz infeksiya qo‗zg‗atuvchilari–o‗lat, brusellyoz, sibir yarasi, tulyaremiya va boshqa 
odamlarga hayvonlar orqali yuqadigan kasalliklar, ular yuqori darajada yuqumligi bilan 
farqlanadi. Shuning uchun ularni o‗ta xavfli infeksiya guruxiga ajratilgan, ular bilan ishlashda 
maxsus laboratoriyalarda xavfsizlik tartibini majburiy saqlash bilan o‗tkaziladi. 
Zoonoz infeksiyalarni laboratoriyada tashxislash uchun bakterioskopik, bakteriologik, 
serologik tekshirish usullari, bundan tashqari biologik va teri-allergik sinamalar qo‗llaniladi. 
Asosiy laboratoriya tekshirish usullarini tanlashda tegishli zoonoz infeksiya qo‗zgatuvchini 
turiga bog‗liq. 
Tulyaremiyani mikrobiologik tashxislashda biologik-sinama qo‗llash bilan o‗tkaziladi, 
bevosita qo‗zg‗atuvchini oziqli muhitlardan, qondan yoki boshqa materialdan, bemor odamdan 
ajratib olishda kamdan-kam natija beradi. 
Brusellyozni mikrobiologik tashxislashda odatda serologik tekshirishlar qo‗llash bilan 
o‗tkaziladi, hosilasini ajratib olish kamdan-kam murojaat qilinadi. 
Xususan sibir yarasini mikrobiologik tashxislashda ishonchli usul bo‗lib bakteriologik usul 
hisoblanadi. Bundan tashqari diagnostik baholashda Askoli bo‗yicha termopresipitatsiya 
reaksiyasi, teri-allergik sinama hisoblanadi. 
 
O‘lat kasalligi 
Toun (o‗lat) o‗tkir, o‗ta xavfli antrapozoonoz infeksiya bo‗lib, uning qo‗zg‗atuvchisi 
(Ersinia petsis)ni mikrobiologlardan G.N.Minx (1878 yil), Yersen va Kitazatorlar (1894 yil) 
aniqlashgan. 
Bu kasalllik rus tilida chuma (arabchada ―djumma‖) deyilib, sporadik va epizotik 
xarakterga ega. Toun qadimiy va tabiiy o‗choqlarga ega o‗tkir yuqumli kasallik bo‗lib, o‗ta 
xavfli infeksiyalar guruxiga (karantin infeksiya) kiritilgan. 

---

Morfologiyasi.
Toun bakteriyasi kalta, tuxumsimon, ovalsimon bo‗lib, bir tomoni 
to‗mtoqroq. Toun bakteriyasi xarakatsiz spora xosil qilmaydi, ammo kapsulasi bor. Anilin 
bo‗yoqlari bilan yaxshi bo‗yaladi, bunda ikki uchi aniq (bipolyar bo‗yalish), tanasining o‗rta 
qismi esa rangsiz ko‗rinadi. Chunki mikrobning ikki chetida prtoplazma ko‗proq, tanasining 
o‗rtasida juda kam bo‗ladi.toun bakteriyalari o‗zgaruvchan, ya‘ni polimorfizm xususiyatiga ega. 
Shuning uchun yosh kulturalardan tayyorlangan surtmalarda tuxumsimon shaklga ega bo‗lsa, 
qattiq yoki zich oziq muxitlarda o‗stirilganda bakteriyalar uzunchoqroq shaklda, ba‘zan ipsimon 
bo‗lishi xam mumkin. Ular orasida L-shakldagilari
xam uchrab turadi 
. 

---

O‘sishi.
Toun qo‗zg‗atuvchisi fakultativ anaerob, rN 6,9-7,0 bo‗lgan oddiy oziq 
muxitlarda yaxshi ko‗payadi. 
Go‗sht-peptonli agarda o‗stirilganda mayda-mayda tiniq koloniyalar xosil qiladi. 
Keyinchalik koloniyalar o‗rtasi xiralasha boshlaydi, ularni kuzatganda xuddi ―singan oyna‖ 
parchasiga o‗xshash yosh koloniyalarni ko‗rish mumkin. 
Koloniyalarning chetlari asta-sekin bo‗rtib chiqib, xuddi ―to‗kilgan ro‗molcha‖ni eslatadi. 
Toun bakteriyasi, asosan virulent R-shakldagi koloniyalarni xosil qiladi, ba‘zan S-shakllari xam 
uchraydi, ammo ular kam virulent xisoblanadi. Virulentli koloniyalari aksariyat xollari qoramtir 
pigment xosil qiladi.