Мавзу: Ўзбек халқ эртаклари асосида майда пластик композициялар яратиш

Burchaklarni oMchash. Detal elementlari orasidagi burchaklar shablonlar (8.7-shakl) yoki uglomer (burchak oMchagich) (8.8-shakl) bi­lan 0‘lchanadi. Burchak oMchagich sakkiztadetaldantashkiltopgan boMib, uning darajalarga boMingan halqasimon diski (1) ga chizgMch (3) mahkam- langan. Halqasimon diskqo‘zg‘almaydi, uning yoyi bo‘ylab sektor(4) v

a

3. 
   

n onius (2) suriladi. OMchashjarayonidazaruriyatga qarab sektorga tutqich

5. 
   vositasida burchak chizg‘ich (6) o‘miga olib qo‘yiladigan chizg‘ich (7) ni mahkamlash mumkin. Bu chizg‘ichni sektor (4) qirrasi bo‘ylab surib, qulay holatgakeltirib mahkamlanadi. Asosi 130° darajaga bo‘lingan bo‘lsada, bur­chak o‘lchagichning o‘lchash zvenolarini turli vaziyatga qo‘yib 320° gacha boMgan burchaklarni oMchash mumkin. Bu burchak oMchagich 2' gacha aniqlikda oMchaydi.
   

Graduslar soni halqasimon disk darajasidan, minutlar nonius daraja-sidan olinadi. Masalan, (p burchakni hisoblash uchun nonius darajasining nomini shtrixi halqasimon diskning darajalarini qaysi shtrixlari orasida joylashganli- gi aniqlanadi. Shakldan ko‘rinayaptiki noniusning nolinchi darajasi halqasi­mon diskning 33 va 34 -shtrixlari orasidajoylashgan. Demak,
burchak oMchamining butun son qiymati 33° ekan. Minutlar-ning son qiymatini



8.8-shakl
aniqlashda nonius darajalrining qaysi shtrixi, halqasimon diskning biror bir shkalasiga to‘g‘ri kelganligi aniqlanadi. Bu misolda nonius darajalarining 10-shtrixi halqasimon disk darajalarining 38-shtrixiga to‘g‘ri kelayapti. De- mak,noniusningto‘liqoMchami33° 10' gatengekan (cp =33° 10¹).
Agar burchaklikni В vaziyatga mos keladigan Ц/ burchakni oMchash kerak boMsa, (p burchakdan foydalanamiz. Bu burchakning A tomoni gor­izontal vaziyatda, demak, Ц/ burchak (p burchak bilan to‘g‘ri burchakning yigMndisiga teng (y = (p +90⁰=33⁰10¹+90°=123⁰10¹).

9. 
   va8.10-shakllarda burchaklamio‘lchashgaoid misollarko‘rsatilgan.
   

4.