Mavzu: zahiriddin muhammad boburning hayoti va adabiy merosi

Ishq mulkini Amirimen, muhabbat zevarim,
Istaram to subhi mahshar yor vaslidin liqo.
Boshqa bir oʻrinda shoir oʻzining dil mulkiga amir, ishq shahriga shoh ekanligidan faxrlanadi:
Dil mulki Amirimen, ishq shahrini shohi,
Har biri Falotundur dargahimda chokarlar.
Muhimi shundaki, Amiriyning oʻzbek va fors tillaridagi g`azallari oʻzining xalq diliga yaqinligi, musiqiyligi, fikriy-falsafiy teranligi, badiiy jihatdan goʻzalligi bilan kishi qalbini hayajonlantiradi. Ularni umumbashariy ahamiyatga molik goʻzal she'rlar deyishga haqlimiz. Shoiming oʻzi ham bundan faxrlangan va oʻzini oʻzi maqtashni oʻrinli deb bilgan:
Tab'mavzun boʻlsa, so'z ahlig`a moyildur Amir,
Ul sababdindurki, bilmishmen suxanvar qadrini.
Ayniqsa, uning «Qoshingg`a teguzmag`il qalamni», «Junun daryosi tug`yon aylamakni mandin o'rgandi», «Lab uyur takallumg`a, zulfni parishon qil», «Dedi, Yusuf koʻrub yorimni, jononing`a sallamno», «Xusnung kamola etti, ey mahliqo, muborak», «Surma tortib qilma jodu koʻzni, ey dilbar, qaro», «Jahon jono, jamolingga tasadduq», «Menki ul ruxsori nur afzoya oshiq bo'lmisham», «Qizortib chehra maydin oshiqi zoringni kuydurma» misralari bilan boshlanuvchi g`azallari oʻzbek g`azalchiligining nodir namunalaridir. Amiriyning ishq mavzuidagi g`azal va muxammaslari majmuidan ishq dostoni paydo boʻladi, deyish mumkin. Chunki ularda sevgi bilan bog`liq boʻlgan barcha kechinmalar - visol, hijron, firoq, rashk, iztirob, umid, shodlik oʻz lirik ifodasini topgan.
Amiriyning «Qoshingg`a teguzmag`il qalamni» misrasi bilan boshlanuvchi mashhur g`azalining oʻziga xos yaratilish taiixi bor. Amiriy haqida soʻ z yuritgan adabiyotshunoslar, shu g`azalning faqat matla^si borasida gapirganlar. Bu g`azal qoʻshiq boʻlib, sevilib ijro etiladi. Qadimda boʻyoq aynimasligi uchun siyohdon ichigaipak tashlangan. Bir gal, Umarxon she'r yozayotganida ilhom parisi - Nodira siyohdondan qalamni botirib berib tuigan. Lekin qalam uchiga ipak iJashib chiqadi. Shoshganidan Nodira qalam uchidagi ipak patini qoshiga surtib, qalamni Umarxonga uzatadi. Umarxon qarasa, siyoh pati Nodiraning qoshiga surtilgan emishki, u oʻsha zahoti «Qoshingg'a teguzmagil qalamni» satri bilan boshlanuvchi she'rini bitadi. Mana oʻsha goʻzal g`azal: