Mavzu: zahiriddin muhammad boburning hayoti va adabiy merosi

Qaysi bir zulming etay te 'dod ey garduni dun,
Kim sening bedodu javring haddi g`oyatdan fuzun.
Behunar johilga berding beadad dunyoi dun,
Jam 'i donolarni qilding holini zoru zabun,
Zog`ni a'lo qilib bulbulni nolon aylading.
Adabiy merosi. XX asrning 50-yillarigacha Maxmurning «Majmuat ush-shuaro»da keltirilgan beshtagina g`azali («Hapalak», «Tarog`» radifli va boshqalar) hamda Qori Qunduziyning «Tavorixi manzuma» asaridagi ba'zi ta'rix she'rlarigina ma'lum edi, xolos. Adabiyot tarixi bilan shug`ullanuvchi olimlar Maxmurning shaxsiyati, ijodi haqida shu sanoqli she'rlar asosidagina fikr yuritardilar. 50-yilar boshlarida qoʻqonlik aruznavis shoir Charxiy hamda tazkirachi olim Poʻlatjon Domulla Qayyumovning say'-harakati bilan Maxmurning hajviy asarlarni oʻz ichiga olgan qoʻlyozmasi topildi. Unda yetmishga yaqin g`azal, muxammas, masnaviy shakllarida yozilgan hajviy asarlar mavjudligi ma'lum boʻldi. oʻsha yillari yosh olim boʻlgan, hozirda esa akademiklik ilmiy darajasiga erishgan Azizxon Poʻlatjon Domulla oʻg`li Qayumov Maxmurning yangi topilgan asarlari ustida tadqiqot olib bordi. 1956 yili uning tadqiqot va matnlardan iborat «MaxmuD> nomli kitobi nashr etildi. Bu kitobning I qismi Maxmur hayoti va ijodiga oid ma'lumot hamda fikrlardan, ikkinchi qismi esa, Maxmur asariaridan iborat. Maxmur otasi Akmal kabi zullisonayn shoir boʻlgan. Uning hajviy asarlari ichida fors-tojik tilida yozilgan, ba'zan oʻzbek-tojik tillarida sbiru-shakar, mulamma' usullarida bitilgan she'rlari bor.
U Turdi kabi shoirlar an'analariga ergashib, hamma she'rlariga asar mazmuniga ishora qiluvchi forscha nomlar qoʻygan. Shu jihatlarni hisobga olib, Aziz Qayyumov oʻz kitobida Maxmurning forsiy she'rlari matnining tarjima ma'nolarini ham keltirganki, natijada oʻquvchi bu she'rlarning mazmuni, mohiyati va badiiyatini tushunib olishda unchalik qiynalmaydi. Kitobda olim «Majmuat ut-shuaro»da Fazliy tomonidan Maxmur sha'niga aytilgan ba'zi noxolis fikrlarning asossiz ekanligini ta'kidlab oʻtadi. Maxmurning hajviy asarlarni oʻz ichiga olgan yuqoridagi majmuadan tashqari, turli qoʻlyozma bayozlar, manbalar orqali Hofiz, Soib kabi shoirlar g`azallariga yozilgan tazmin muxammaslari ham topildi. Jumladan, u shirinzabon lirik shoir Hofizning juda mashhur boʻlib ketgan