Mavzu: xufyona iqtisodiyotning tarkibi, sabablari va oqibatlari

 

---

Uchinchidan, 
xufyona 
iqtisodiyot 
rivojlanishi 
oqibatida 
mamlakatning budjet tizimi buziladi, daromad va xarajatlarini 
taqiklash yoki kamaytirish, cheklashlar yuzaga keladi. Moliya 
kapitali guruhlari budjet mablag‘laridan katta daromadlar olish 
yo‘lida foydalanadilar, budjet mablag‘lari va davlat mulki bilan turli 
qing‘ir ishlarni amalga oshiradilar, bunday sharoitda davlat moliyaviy 
muammolarni hal qilish uchun qarz mablag‘larini olishga majbur 
bo‘ladi. Shu bilan birga, bu voqelik iqtisodiyotning real sektori 
qisqarishiga, korxonalarning ko‘p qismi sinishiga va, oxir oqibatda, 
ularning deyarli 30 foizi bankrotlikka uchrashiga, uchdan ikki qismi 
esa bankrotlik ostonasiga kelib qolishiga olib keladi. 
To‘rtinchidan, 
xufyona iqtisodiyot milliy daromad iste’mol 
qilinishiga, foyda qayta taqsimlanishiga olib keladi. Yashirin 
daromadlarning ortib borishi esa yashirish ishbilarmonlarga xizmat 
ko‘rsatuvchi noishlab chiqarish tuzilmalarining yuzaga kelishiga 
sabab bo‘ladi. Xalq xo‘jaligining aksariyat aholining turmush 
farovonligini ta’minlovchi tarmoqlari (xalq iste’mol buyumlarini 
ishlab chiqarish, sog‘liqni saqlash, ta’lim va shu kabilar) inqirozga 
yuz tutadi. 
Beshinchidan, 
xufyona iqtisodiyot vakillari o‘z kapitalining 
asosiy qismini xorijga olib chiqib joylashtiradilar. Ekspertlarning 
fikricha, o‘tgan asrning 90-yillarining birinchi yarmida Rossiyadan 
olib chiqib ketilgan kapital 150-300 mlrd. AQSh dollarini tashkil 
qiladi. Bu tizim barqaror ravishda takror ishlab chiqiladi va bu takror 
ishlab chiqarishning bosh mexanizmi, shakllangan jinoiy moliyaviy 
kapital umumdavlat miqyosida iqtisodiy-siyosiy qarorlar qabul 
qilishda amalda dominant roliga ega bo‘lib, boshqa barcha xo‘jalik 
sub’ektlari ichida yuqori raqobatdosh bo‘ladi. Xufyona iqtisodiy 
munosabatlarning jamiyatning iqtisodiy hayotidagi o‘rni haqida 
gapirganda, 
zararli 
organizm 
sifatida 
xufyona 
iqtisodiyoti 
tushunchasi uning ko‘plab turlari, ayniqsa, “Qora” iqtisodiyot, 
kelajakda rasmiy iqtisodiyotning rivojlanishiga to‘sqinlik qilishdan 
ko‘ra ko‘proq yordam beradi. 
Darhaqiqat, hisoblangan ko‘rsatkichlar dinamikasiga rioya 
qilsak, so‘nggi o‘n yilliklarda deyarli barcha guruhlar mamlakatlari 
iqtisodiyotida xufyonali iqtisodiyotning nisbatan o‘sishi barqaror 
tendensiyasi kuzatildi. Bundan tashqari, xufyona faolligining ta’siriga 
bog‘liqlikning sezilarli darajada oshishi iqtisodiyotining muhim 
rivojlanish yo‘nalishlaridan biridir. 

---