Mavzu: xufyona iqtisodiyotning tarkibi, sabablari va oqibatlari

Xufyona iqtisodiyotning asosiy funksiyalari 
Iqtisodiy 
Sotsial funksiyasi 
-
innovatsion funksiya; 
-
takrorlovchi funksiya; 
-
utilizatsiyalovchi 
funksiya; 
-
stabilizatsion funksiya; 
-
konstruktiv funksiya; 
-
parazitik funksiya; 
-
destruktiv funksiya. 
4. Xufyona iqtisodiyot rivojlanishining ijtimoiy-iqtisodiy 
oqibatlari 
Xufyona iqtisodiyotga dualizm xos bo‘lib, bu uning 
ikkiyoqlama rolidan, ya’ni: pozitiv (ijobiy) – biznes rivojlanishi 
bo‘yicha salbiy sharoitlarni yumshatish; negativ (salbiy) – jamiyat 
daromadlarining qayta taqsimlanishidagi salbiy oqibatlarning 
vujudga kelishi va aholi turmush darajasining yomonlashuvi, 
iqtisodiyotni boshqarish tizimi samaradorligining pasayishining 
yuz berishida namoyon bo‘ladi. 
Xufyona iqtisodiy faoliyat oqibatlarini bir xil baholash to‘g‘ri 
bo‘lmaydi. Shveysariyalik iqtisodchi Diter Kassel bozor xo‘jaligida 
xufyona iqtisodiyot rivojlanishining uchta ijobiy funksiyalarini 
ajratib ko‘rsatgan: 
 
-
allokatsion funksiya (iqtisodiy smazka); 
-
stabilizatsiyalashtiruvchi funksiya (o‘rnatilgan 
stabilizator); 
-
distributiv funksiya (sotsial (ijtimoiy) amortizator); 
Pozitiv (ijobiy) funksiyalari 

---

1)
“ijtimoiy amortizator” – nomaqbul ijtimoiy qarama- 
qarshiliklarni yumshatish (xususan, norasmiy bandlik kam 
ta’minlanganlarning moddiy holatini yengillashtiradi); 
2)
“ichiga o‘rnatilgan stabilizator” – xufyona iqtisodiyot o‘zining 
resurslari bilan rasmiy iqtisodiyotni ta’minlab turishi (noramiy 
daromadlardan rasmiy sektorda tovar va xizmatlarni sotib olish uchun 
foydalaniladi, aylantirib, poklab olingan jinoyatchilik kapitali soliqqa 
tortiladi va h.k).
20
Umuman olganda, xufyona iqtisodiyotning jamiyatga ta’siri 
ijobiydan ko‘ra ko‘proq salbiydir. Xufyona iqtisodiyotning 
“ikkinchi” va “qora” turlari eng katta zarar keltiradi. Bir tomondan, 
jamiyat daromadlari nisbatan kam sonli imtiyozli guruhlar 
(byurokratlar, mafiya) foydasiga noijtimoiy qayta taqsimlash qayta 
taqsimlanadi. Ikkinchi tomondan, iqtisodiyotning markazlashgan 
boshqaruv tizimi buziladi: qo‘shib yozishlar hukumatda yanglish 
farovonlik hissini vujudga keltiradi, aslida esa chuqur islohotlar 
zarurdir; “yashirin” bandlik hukumatning yangi ish o‘rinlarini 
yaratish bo‘yicha harakatlari ishsizlikni kamaytirishga olib kelishiga 
yo‘l qo‘ymaydi, ammo budjet taqchilligini oshiradi va h.k. Xufyona 
iqtisodiyotning har qanday shaklini rivojlanishi xo‘jalik etikasiga 
putur yetkazadi.