Mavzu. Xalqaro va transmilliy kompaniyalar, ularni boshqarish

Xulosalar 
1.
Zamonaviy 
xalqaro 
kompaniyalarning 
aksariyat 
qismi 
transmilliy 
korporatsiyalarni namoyon etadi. Tashkiliy shakli bo’yicha ular umumiy mulkchilik bilan 
bog’langan aktivlarga egalik qiluvchi konsernlardir. Ular oldingi o’tmishdoshlari - kartel, 
sindikat, trestlardan jiddiy farq qiladi, chunki ularning a’zolari o’z kapitallarining egasi bo’lib 
qolar edilar. 
2.
Milliy kompaniyani xalqaro kompaniya maqomini olishga undovchi asosiy 
sabablarga tovar aylanmasi o’sishi bilan sotish bozorini va demak foydani ham ko’paytirish, 
ishlab chiqarish va 
sotish harajatlarini qabul qiluvchi mamlakatdagi arzon xomashyo va ishchi kuchi 
hisobiga qisqartirish, qabul qiluvchi mamlakat sanoatidan, kredit-moliya tizimi, sotish kanallari va 
infratuzilmasidan foydalanish hisoblanadi. 
3.
Uzoq muddatli shartnomalar eksportyorlar kabi importyorlarni ham o’ziga jalb 
etadi. Uzoq muddatli shartnomalar eksportyorlarni reklama, xaridorlarni izlash, ko’p sonli bir 
martalik shartnomalarni tayyorlash harajatlarini va shuningdek transport kompaniyalari bilan 
uzoq muddatli muntazam kelishuvlar hisobiga transport harajatlarini qisqartirish orqali sotish 
bozori barqarorligini ta’minlaydi. 
4.
Konsorsiumlarni tashkil etish kompaniyalarga (shu jumladan kichik va o’rta 

---

kompaniyalarga ham) eksport ishlab chiqarish uchun zarur uskunalar bilan ta’minlash va tashqi 
bozorga chiqish uchun moliyaviy va boshqa resurslarni birlashtirish imkoniyatini yaratadi. 
5.
TMK faoliyatining samaradorligi 3 manbaga asoslanadi: 
-
turli mamlakatlarning tabiiy resurslariga, yirik kapital va fan- texnikada yangilik 
kiritishga patentlarning ko’pchilik qismiga egalik qilish; 
-
butun dunyoda mahsuldor yerlar, tabiiy boyliklar, qulay iqlim va arzon ishchi 
kuchining optimal kombinatsiyasi asosida o’z korxonalarini joylashtirish afzalligidan 
foydalanish. 
-
xalqaro marketing konsepsiyasidan foydalanish asosida baynalmilal ishlab 
chiqarishni tashkil etishda xalqaro menejment tajribasidan foydalanish. 
6.
TMK millatini aniqlovchi ko’rsatkichlar bo’lib ro’yxatdan o’tish joyi, shtab-
kvartiraning joylashuvi, aksiyalarni nazorat paketiga ega aksiyadorlarning millati hisoblanadi. 
7.
2017 yilda boshlangan va jahon hamjamiyatini jiddiy tashvishga solgan global 
moliyaviy-iqtisodiy inqiroz TMKlarning investitsion faoliyatiga o’z salbiy ta’sirini o’tkazdi. 
8.
Tovar va xizmatlarga talabning pasayishi, korporatsiyalar foydasining 
kamayishi va aktsiyalar narhlarining keskin pasayishi xalqaro qo’shilish va qo’shib olishlar 
jarayoniga (M&As) ham ta’sir ko’rsatdi, bu esa TXIlarning rivojlangan, shuningdek tobora 
ko’proq rivojlanayotgan mamlakatlarga kirib borishining asosiy usullaridan biridir.