|
GLOSSARY
Эркин ишлатиладиган валюта (freely usable currency) – тўлов балансининг жорий операциялар бўлимида валютавий чеклашлар бўлмаган мамлакатларнинг миллий валюталари.
Қаттиқ валюта (hard currency) – иқтисодий ва сиёсий жиҳатдан барқарор ҳисобланган мамлакатларнинг алмашув курси барқарор бўлган валюталари.
Юмшоқ валюта (soft currency) – халқаро миқёсда тўлов воситаси вазифасини бажара олмайдиган, яъни ташқи конвертирликка эга бўлмаган валюталар.
Халқаро резерв валюталар (reserve currency) – дунёнинг барча мамлакатларида халқаро тўлов воситаси сифатида қабул қилинадиган етакчи валюталар.
Валюта курси (exchange rate, foreign exchange rate) – бир мамлакат валютасининг бошқа мамлакат валютасида ифодаланган баҳосидир.
Актив савдо баланси (active trade balance)- мамлакатдан четга чикарилаётган товарларнинг мамлакатга кириб келаётган товарлардан (импортдан) ошиб кетишини тавсифловчи савдо баланси.
Актив тўлов баланси (active payments balance)- мамлакатнинг чет элдан тушадиган тушумлари суммаси унинг хорижий сарф-харажатлари ва тўлов суммаларидан ошиб кетадиган тўлов баланси.
Базавий ставка - (bаse rate) - кредитларр бўйича фоиз ставкаларини белгилашда қўлланилади. Одатда, банклараро ссуда капиталлари бозорининг ставкаси ёки Марказий банкнинг ҳисоб ставкасидан базавий ставка сифатида фойдаланилади.
Банкнотлар (banknote; bill; note)- банк билетлари - Марказий банклар томонидан чиқариладиган пул белгилари. Улар Марказий банкларнинг активлари билан таъминланади.
Валюта биржаси (currency market)- хорижий валюталар олди-сотди қилинадиган биржа бозори.
Валюта интервенцияси (currency intervention)- Марказий банк томонидан миллий валютанинг фавқулодда юзага келадиган кескин тебранишларига барҳам бериш мақсадида хорижий валютани сотиб олиниши ёки сотилиши. Одатда, битта хорижий валюта интервенция воситаси ҳисобланади. Ўзбекистонда АҚШ доллари валюта интервенцияси воситаси ҳисобланади.
Валюта захираси (currency reserves)- бирор-бир мамлакатнинг хорижий валюталардаги маблағлари.
Валюта сиёсати (foreign currency policy) - валюта муносабатларини ташкил қилиш ва тартибга солиш тадбирларининг йиғиндиси.
Баръерли опцион (barrier option) – опцион тугаш муддати қисқарадиган ёки узайтириладиган опцион бўлиб, унда белгиланган курс етиб келиши кутилади.
Бермуд опционлари (Bermuda options) – америка ва европа опционларининг бирлашмасидир.
Гиперинфляция (hyperinflation)- товарлар баҳоси ва пул массасининг юқори суръатларда ошиб кетиши. Гиперинфляцияда баҳоларнинг ойлик ўсиш суръати 50% ва ундан юқори бўлади.
Давлат қарзи (national debt; public debt) - давлатнинг тўланмаган заёмлар ва уларнинг берилмаган фоизларини акс эттирган барча қарзларининг умумий суммаси. Давлат қарзи икки хил бўлади: ички ва ташқи қарз.
Девальвация (девальвация, devaluа tjon) – миллий валютанинг хорижий валютага нисбатан қадрсизланиши.
Деноминация (denomination) – янги пул бирлигини маълум нисбатда эски пул бирлигига алмаштирилиши. Ўзбекистонда миллий валюта 1994 йилнинг 1 июлидан бошлаб муомалага киритилганда янги валюта сўм эски валюта-сўм – купонга 1га 1000 нисбатда алмаштирилган эди.
Дефляция (deflation) – товарлар ва хизматлар баҳосининг пасайиши.
Xulosa
Hozirgi kunda respublikamiz hukumati chet el investorlarini jalb etishda ko’p ishlarni amalga oshirmoqda. Jumladan, tashqi iqtisodiy faoliyatni tartibgasoluvchi, qo’shma tadbirkorlik va xorijiy kapitalni jalb qilish va ularga imtiyozlarberishga qaratilgan Prezident Farmonlari va bir qator qonunlar qabul qilingan. Ushbuhujjatlarning qabul qilinishi chet el sarmoyalarini jalb qilishni yanada jadallashtirib,bu sohada tub o’zgarish yasashi shubhasizdir. Shuningdek, ular xorijiy investitsiyalarishtirokidagi korxonalarning iqtisodiy huquqlarini yanada kengaytirib, faoliyatini rag’batlantirish uchun muhim omil bo’lib xizmat qiladi. Nazariy manbalarni o’rganish, umumlashtirish, pul muomalasini hisobi va auditining amaliyotdagi ahvolini tadqiq qilish hisob – kitob va valuta schiyoti hisobiva auditini takomillashtirishga doir quyidagi xulosalarni chiqarish hamda takliflarnikiritish imkonini berdi:
1. Korxonada pul mablag’lari muomalasi yil davomida bir tekis davom etmaydi. Buesa ularning hisobi va auditiga ham ta’sir etadi. Shu sababli pul mablag’lari hisobi vaauditini tashkil etishning boshqa sektorlarga nisbatan farqli jihatlari tavsiflandi.Ushbu muammoni hal etishning tashkiliy, xuquqiy, amaliy asoslari belgilandi.
2. Chet el valyutasida muomalalarni amalga oshiruvchi korxona va tashkilotlar o’zlarining valyuta tushumlaridan majburiy ravishda sotadigan qismini, ya’ni 50foizini kamaytirishga harakat qilish kerak. Chunki majburiy ravishda sotiladiganvalyutaning foizi qanchalik kam bo’lsa, korxona va tashkilotlar ixtiyorida shunchalikko’p valyuta mablag’i qoladi. Bu esa, o’z navbatida, korxona va tashkilotlarningkengaytirishga hamda tashqi iqtisodiy faoliyatni rivojlantirishga turtki bo’ladi.
3. O’zbekiston Respublikasi audit milliy andozasi №70-«Auditorlik hisoboti vamoliyaviy hisobot bo’yicha auditor xulosasi» andozasiga qo’shimcha ravishda xalqaro amaliyotda qo’llanilayotgani kabi tushuntirish qismi mavjud auditorlikxulosasini amaliyotga kiritish menimcha maqsadga muvofiq bo’lardi. Sababiamaliyotda korxona moliyaviy hisoboti shakllanilayotganda chet el valyutasidagidebitorlik qarzlari bo’yicha ijobiy kurs tafovutlari foyda shakllanishida muhim o’rintutishi mumkin. Biroq qarzdor korxona bu qarzni to’lay olmasa, u korxonaga tabiiykizarar olib kelishi mumkin yoki korxona kreditorlik qarzi bo’yicha salbiy kurs farqi O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligining №119 Nizomiga muvofiq korxonazarar bilan chiqmasligi uchun faqat olgan foydasi bilan qoplanadigan qismiginahisobdan chiqariladi va bu ham korxona moliyaviy natijasini shakllanishida muhimhisoblanadi. Shu sababdan
Do'stlaringiz bilan baham: |
