Mavzu: Tuproqning fizik va fizik mexanik xossalari. Reja: tuproqning umumiy fizikaviy xossalari Tuproqning kovakligi va uning turlari

Tuproqning bo’kishi va cho’kishi. Nam tuproqlarning o‘z hajmini kattalashtirish qobiliyatiga bo‘kish (ko‘pchish), quriganda esa o‘z hajmini kichraytirishiga, uning cho‘kish xossasi deyiladi. Dastlabki hajmiga nisbatan foiz bilan ifodalanadi. Bo‘kish va keyinchalik cho‘kish natijasida tuproqda ko‘plab yoriq (darz) lar hosil bo‘ladi va tuproqdagi namning tez bug‘lanishiga hamda o‘simliklar ildizini uzilib ketishiga sabab bo‘ladi.

Tuproqning ilashimligi. Tuproq zarrachalarini ajratib yuborishga ta‘sir etadigan tashqi kuchlarga qarshi tura olish qobiliyatiga ilashimlik deyiladi. Tuproqning mexanik, mineralogik tarkibi, struktura holati, namlik darajasi, chirindi miqdori va qishloq xujaligida foydalanilishiga ko‘ra, ilashimlik tuproqlarda turlicha bo‘ladi. Ilashimlik kg\sm² bilan ifodalanadi. Qum tuproqlar eng kam, soz tuproqlar esa yuqori (maksimal) ilashimlik xususiyatiga ega. Strukturali tuproqlarda strukturasizga nisbatan ilashimlik past bo‘ladi. Mutlaqo quruq tuproqlar eng yuqori ilashimlikka ega bo‘lib, fizik yetilgan holatdagi namlik bo‘lgan tuproqlarda past darajada ifodalangan.