Mavzu: tovar-moddiy zahiralar hisobi

8. Ishlab chiqarish zahiralarini inventarizatsiya qilish
Korxonalarning buxgalteriya hisobi va hisoboti ma’lumotlarining to‘g‘riligi ular-Iing ishlab chiqarish zahiralari inventarizatsiya qilish bilan tasdiklanadi. Ishlab chiq.a-rish zahiralarini inventarizatsiya qilish «Inventarizatsiyani tashkil etish va o‘tkazish» nomli 19-son BHMS va «Tovar-moddiy zahiralar» nomli 4-son BHMSlar bilan tartibga solinadi. Inventarizatsiyadan ko‘zlangan asosiy maksad - ishlab chiqarish zahiralarining natura va qiymat kurinishida amalda mavjud ekanligini aniqlashdan iborat. Inventa­rizatsiya qilish natijasida boyliklarning to‘g‘ri saklanishi va berilishi, tarozi va ulchov «sboblarining holati, Hisob yuritish tartibi va boshqalar tekshiriladi.
Ishlab chiqarish zahiralarini inventarizatsiya qilish bir yilda kamida bir marta moliyaviy Hisobotni tuzishdan oldin, lekin hisobot yilining 1 oktyabridan keyin amalga oshiriladi. Bundan tashqari, ishlab chiqarish zahiralarining saklanishini, ularni saklash shart-sharoitlarini va omborda hisobga olish axvolini nazorat qilish uchun inventari-zatsiyalar o‘rtasidagi davrda muntazam tekshirishlar va materiallarni tanlab inventari-adtsiyalash utkazilishi kerak
Quyidagi holatlarda inventarizatsiya muddatidan oldin o‘tkazilishi shart:

1. 
   korxona mol-mulkini ijaraga berish, sotib olish, sotish, shuningdek davlat korxonasini aksiyadorlik jamiyatiga aylantirish chog‘ida;
   
2. 
   tovar-moddiy boyliklar kayta baholanganida;
   
3. 
   moddiy javobgar shaxs o‘zgarganida;
   
4. 
   talon-taroj qilish yoki suiiste’mol qilish, shuningdek boyliklarning buzilshi bilan bog‘liq faktlar aniqlanganida;
   
5. 
   yongin yoki tabiiy ofatlar sodir bo‘lganida;
   
6. 
   korxona tugatilayotganida tugatish balansini tuzish oldidan va boshqa hollarda.
   

Tekshirish kulamiga ko‘ra inventarizatsiya yoppasiga yoki tanlab utkazil o‘tkazish vaqti bo‘yicha rejalashtirilgan yoki tusatdan o‘tkaziladigan inventarizatsiyaga bo‘linishi mumkin. Inventarizatsiyani o‘tkazishga korxona rahbari va bosh buxgalter rahbarlik qiladi. Ishlab chiqarish zahiralarini inventarizatsiya qilish invekt kiluvchi ishchi komissiyalar tomonidan moddiy javobgar shaxs ishtirokido‘ oshiriladi. Inventarlash davrida moddiy boyliklarning mavjudligi tarozida ulchash usuli bilan aniqlanadi va ruyxatda rasmiylashtiriladi. Ruyxatni moddiy shchaxs imzolaydi. Inventarizatsiya qilish natijasida materiallar bo‘yicha xujyai ma’lumotlar va haqikiy qoldiklar orasidagi fark solishtiruv qaydnomasida ras tiriladi. Ishlab chiqarish zahiralarini inventarizatsiya qilish natijasida an hakikiy mavjud mulk va buxgalteriya hisobi ma’lumotlari o‘rtasidagi tafovut quyidagicha aks ettiriladi:
Masalan, «Bobur» xissadorlik jamiyatida hisobot yilida 24000 sumlik kamomadi aniqlandi va u aybdor shaxs topilmaganligi sababli davr harajatiga o‘tkazildi. Ushbu muomalalarga hisobda quyidagicha provodka beriladi:
♦ Inventarizatsiya natijasida kamomad aniqlandi:
D-t 5910-«Kamomadlar va qimmatliklarni shikastlashdan talofatlar» - 24000 sum
K-t 1010-«Xom-ashyo va materiallar» - 24000 sum.
♦ Kamomad summasi davr harajatlariga o‘tkazildi:
D-t 9430-«Boshqa operatsion harajatlar» - 24000 sum
K-t 5910-«Kamomadlar va qimmatliklarni shikastlashdan talofatlar» - 24000 sum.
Korxona aybdor shaxslardan kamomadni xdkikiy narxda emas, balki xozirgn . bozor narxlarida undirish xuquqiga ega. Masalan, korxona omborida 5000 so‘mlik kamomad aniqlandi va 8000 sum qiymatda aybdor shaxsdan undirib olingan muomalalarga hisobda quyidagicha provodka beriladi:
♦ Inventarizatsiya natijasida kamomad aniqlandi;
D-t 5910-«Kamomadlar va qimmatliklarni shikastlashdan talofatlar» - 5000 sum
K-t 1010-«Xom-ashyo va materiallar» - 5000 sum.
♦ Moddiy javobgar shaxsdan ushlab qolinadigan summa;
D-t 4730-«Xodimlarning moddiy zararni koplash bo‘yicha qarzlari» - 8000 sum. K-t 5910-«Kamomadlar va qimmatliklarni shikastlashdan talofatlar» - 8000 sum
♦ Moddiy boyliklarni undirishdan daromad aniqlandi-(8000-5000)=3000 sum;
D-t 5910-«Kamomadlar va qimmatliklarni shikastlashdan talofatlar» - 3000 sum
K-t 9390-«Boshqa operatsion daromadlar» - 3000 su