Мавзу: Термодинамиканинг иккинчи қонуни. Режа: Айланма жараёнлар (ёки цикллар), Карно цикли. Тескари Карно цикли

Изоляцияланган тизимда газ энтропиясининг ўзгариши ва система 
иш қобилиятининг йўқолиши. 
Агар изоляцияланган термодинамика 
тизимда қайтар жараёнлар содир бўлаётган бўлса, у ҳолда dqқ0, 
0
0



T
T
dq
ds
бўлади, яъни изоляцияланган термодинамика тизимида фақат 
қайтар жараёнлар содир бўлаётганда газнинг энтропияси ўзгармай қолади. 
Изоляцияланган тизимда қайтмас жараёнлар бажарилган ҳолатни кў-
риб чиқамиз. Ҳар қандай қайтмас жараён учун (3.14) ифодага асосан ёзиши-
миз мумкин: 
1
1
2
2
T
dq
T
dq

тизим учун эса,




0
1
1
2
2
T
dq
T
dq
(3.19) 
Тенгсизликдан кўриниб турибдики, иссиқлик манбаидаги иссиқлик 
энергиясининг камайиши ҳисобига энтропиянинг озайиши, совитгичдаги 
энтропиянинг ортишидан катта. Агар изоляцияланган тизимдаги қайтмас 
жараёнларнинг бошланишидаги энтропияни s
1
, жараёнлар охиридаги 
энтропиями s
2
деб олсак, (3.15) ифодага асосан ёза оламиз, Δs = s
2 
- s
1 
> 0
яъни s
2
> s
1
. 
Шундай қилиб, изоляцияланган тизимда бажариладиган ҳар қандай 
қайтмас жараёнлар натижасида газнинг энтропияси ортади. 

---

Қайтувчан ва қайтмас жараёнли изоляцияланган тизим учун олинган 
хулосаларни умумлаштириб қуйидагини ёзиш мумкин 
Δs
тиз
≥ 0 
(3.20)
Бу ифода ҳам термодинамика иккинчи қонунининг математик 
ифодаси ҳисобланади. 
Қайтмас жараёнлар натижасида энтропиянинг ортиши содир бўлар 
экан, демак, бу жараённинг йўналиши ҳақида фикр юритишга имкон беради. 
Энтропия орқали жараённинг қайтмаслик меъёрини ҳам айтиш мумкин 
(изоляцияланган тизимда) чунки, қайтмаслик меъёри ортиши билан энтропия 
ҳам ортади. 
Тизим энтропиясининг ортиб бориши иссиқлик манбаи ҳамда 
совитгичларнинг ҳароратларигани тенглашиб бориши ва демак, тизим иш 
қобилиятини йўқолиши билан боғлик, чунки ҳароратлар фарқи йўқ жойда 
иссиқлик ишга айланмайди. 

---