Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
Brext  ko'zlagan  asosiy  muddao  va  maqsad  pyesada  tomoshabin  hukmiga 
havola  etilgan  saboqning  tarbiyaviy  ahamiyatini  alohida  bo'rttirib  ko'rsatishdan 
iborat  edi.  Brext  ma'rifiy  tarbiya,  o'gitgo'ylikka  haddan  ziyod  darajada  e'tibor 
qaratib,  teatrning  ko'ngil  ochish  tabiati  hisobiga  uning  saboq,  o'git  beruvchilik 
jihatini  kuchayritishga  intilishi  kutilgan  natija  bermadi.  Shuning  oqibatida  20-
yillarning  oxiri,  30-yillaming  boshida  yaratilgan  “0'quv  pyesalari”  («Xo'p 
deyuvchilar,  «yo'q»  deyuvchilar»,  1929;  «Goratsiy  va  Kuriatsiy»,  1934)  quruq 
o'gitgo'ylik ruhidagi pyesalar bo'lib qoldi. 
Shu bilan birga, Brext 20-yillarda ham «to'laqonli» pyesalar yaratgan. Bunday 
asarlar  qatoriga  avvalo  «U  askar  nima,  bu  askar  nima»dan  keyin  yozilgan  “Uch 
pullik opera” (1928) pyesasini kiritish mumkin. 
«Uch  pullik  opera»  pyesasi  ikki  asr  muqadam  ingliz  dramaturgi  Jon  Gey 
yaratgan asarning qayta ishlangan nushasi edi. O'zgalar sujetidan foydalanish «epik 
teatr»da  «holi  o'qish»  usulini  qo'llash  yo'llaridan  biri  bo'lgan:  bu  holda  muallif 
muddaosi  o'zining  g'oyaviy  intilishi  bilan  mumtoz  pyesa  tamoyili  bilan  o'zaro 
chatishuv  orqali  ro'yobga  chiqarilgan.  Bu  yo'l  tufayli  «Uch  pullik  opera»da  bir-
biriga  zid  ikki  xil  badiiy  borliq  ajib  bir  tarzda  o'zaro  chatishtirildiki,  natijada, 
mazkur asar 20-yillar oxirida misli ko'rilmagan muvaffaqiyat qozondi. 
1939-yili Brext o'z ijodining eng yorqin namunasi bo'lmish «Onaizor Kuraj va 
uning  bolalari»  dramasini  yaratadi.  Unda  o'ttiz  yillik  urush  ortida  bolalari  bilan 
arava  sudrab  boylik  yiqqan  chayqovchi  Anna  Firling  haqida  hikoya  qilingan. 
Kurajning Eylif va Shvetsariyalik degan ikki o'g'li ketma-ket halok bo'ladi. Keyin 
soqov qizi Katrin vafot etadi. Kuraj bemehr ona emas; u bolalarini balo-qazodan, 
avvalo  urushdan  asrashga  harakat  qiladi;  lekin  urush  uning  hayot  mazmuniga 
aylangan edi, shu urush tufayli boylik to'playdi, homilali bo'ladi, farzandlar ko'radi; 
Kuraj  urush  dahshatlarini  bilgani  holda  uni  qoralaydi,  lekin  maqtaydi  ham.  U  o'z 
qilmishining  qurboniga  aylanadi;  o'z  baxtsizligininggina  emas,  xalq  boshiga 
tushgan  musibatning ham  sababchisi  bo'lib  qoladi, o'z bolalarining  o'limidan ham 
xulosa  chiqarmaydi.  Shu  hol  tomoshabinni  yahada  jiddiyroq  o'ylash  va  hukm 
chiqarishga da'vat etadi. 

---