Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
Brext  badavlat  oilada  tug'ildi,  gimnaziyada,  so'ng  Myunxen  dorilfununida 
tibbiyot sohasida tahsil ko'rdi, harbiyga xizmatga chaqirilib, sanitar sifatida xizmat 
qildi.  U  hokimiyat  tepasiga  Gitler  kelishi  bilan  Germaniyani  tark  etadi,  o'n  besh 
yillik umrini Shvetsariya, Avstriya, Shvetsiya, AQSH mamlakatlarida muhojirlikda 
o'tkazadi.  1948-yildan  u  Berlinda  istiqomat  qila  boshlaydi.  1949-yili  Brextning 
«Berliner Ansaml» teatri tashkil topadi. 
Brext o'z teatrini «noaristotelcha», «noan'anaviy» teatr deb atadi. Brext bunday 
teatrning  shakl-shamoyillarini  o'ttiz  yildan  ko'proq  davr  mobaynida  ishlab  chiqdi. 
Brextcha  teatr  nazariyasi  uning  «Uch  pullik  opera»ga  izohlar  (1928),  «Ko'cha 
sahnasi»  (1940),  «Teatr  uchun  kichik  orgonon»  (1953)  asarlarida  bir  qadar  to'la 
ifoda etilgan. 
Brext  Ibsen,  Chexov,  Gorkiy  O'Nil,  Shou  o'ziga  o'xshashmagan  dramaturglar 
ijodiga  yuqori  baho  berdi.  U  romonnavislardan  yurtdoshi  Deblin,  amerikalik  Dos 
Passos,  irland  Joys  tajribalarini  qunt  bilan  o'rgandi.  Brextgina  emas,  uning 
maqolalarida  nomi  qayta-qayta  qayd  etilgan,  masalan,  deblin  ham  epik  san'at, 
eposni  qayta  qurdirish  va  shu  asosda  qayta  roman  yaratish  haqida  tez-tez  so'z 
ochadi.  Bu  va  boshqa  adiblar  tilida  «epos»  so'zi  ma'lum  o'ziga  xos  'ma'noda 
aytilgan  bo'lsada,  lekin  aniq  ma'noga  ham  ega  edi.  Yangi  badiiy  tamoyilga  ko'ra, 
asosiy  diqqat  insonning  ichki  olamiga  emas  balki  uning  ijtimoiy  vaziyatga, 
ijtimoiy zulm tarzida qay darajada bog'liqligiga qaratilishi lozim edi. 
1927-yili yozilgan ushbu «U askar nima, bu askar nima» pyesasida aynan shu 
shartlilik usuli Germaniyada fashizm bosh ko'tarib chiqishi sharoitida siyosiy g'o'r, 
to'pori  kishilarning  g'ayriinsoniy  siyosat  qarmog'iga  ilinishidek  dolzarb  mavzuni 
alohida bo'rttirib ifodalash imkonini berdi. 
Brextning  deyarli  barcha  pyesalari  (jumladan,  «Parivash  Ioanna»  (1929), 
«Sezuanlik  sahiy  odam»  (1940)  matal-masal  shaklida  yozilgan  bo'lib,  u  shu  usul 
yordamida o'zi uchun muhim ba'zi muammolarni, xususan, insonning tabiatiga zid 
masalalarni  o'rganish  va  anglashga  muvaffaq  bo'ldi.  Drama-masal  shaklining  o'zi 
Brextdan «holi o'qish» qoidasini ishlab chiqishni talab etgan edi. 

---