Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

ALEKSANDR DYUMA OTA (1802-1870-y.) 
Aleksandr  Dyuma  (Ota-Dyuma)  romantik  drama  turining  qaror  topishida  V. 
Gyugo  bilan  hamfikrlikda  ijod  qilgan  bo'lib,  u  o'zbek  kitobxonlari  va 
tomoshabinlariga  mushketyorlar  haqidagi  trilogiya,  «Graf  Monte-Kristo»  romani 
kabi sarguzasht adabiyotning mumtoz namunalari bilan tanish bo'lgan yirik adib va 

---

 
245 
dramaturgdir.  XIX  asrning  20-30  yillari  u  romantiklar  harakatining  faol 
ishtirokchisiga aylanadi. 
Dyumaning adabiy merosida dramaturgiya e'tiborli o'rin tutadi. U oltmish oltita 
pyesa muallifi bo'lib, ularning ko'pchiligini 30—40 yillari yozgan. 
«Odeon». teatrida sahnalashtirilgan  «Genrix III va uning aaroyi»  (1829) asari 
unga  adabiy  va  teatr  shuhrati  keltirgan  birinchi  pyesasi  bo'ldi.  Bu  muvaffaqiyat 
uning  keyingi  «Antoni»  (831),  «Ajal  minoras»  (1832),  «Kin  yoki  Daho  va 
sayoqlik» (1836) pyesalari bilan yanada mustahkamlanadi. 
Dyuma  pyesalari  romantik  drama  turining  ajoyib  namunalaridir.  Ularda 
kundalik  tamballarcha  zerikarli  turmush  tarziga  zid  o'laroq,  o'tli  ehtiroslar, 
xalovatsiz  olishuvlar  og'ushida  yashovchi  jo'shqin  qalbli  qahramonlar  haqida 
hikoya qilingan. 
Dyuma  pesalarida  Gyugo  asarlaridagidek  isyonkorlik  cho'g'i  yo'q.  Lekin 
«Genrix  III»,  «Ajal  minorasi»  asarlarida  muallif  feodal  olamning  daxshatli 
ko'rinishlarini  tasvir  etib,  qirol  va  hukmdor  zodagonlar  doirasining  jinoyatkorona 
kirdikorlarini  fosh  etgan.  Zamonaviy  mavzudagi asarlar  («Antoni»,  «Kin»)da  esa 
yovuzlik  va  beboshlikka  qarshi  kurash  ochgan  yo'qsil  qahramonlarning  fojiona 
qismatlari ifodalangan. 
Dyuma  ham  boshqa  romantik  dramaturglar  kabi  o'z  asarlarida  xazin,  mungii 
lavhalarga keng o'rin ajratgan: o'lim, jazo sahnalarida jismoniy azoblanish holatlari 
tez-tez uchraydi. 
Dyuma “Tarixiy teatr” deb ataluvchi teatr tashkil etib, uning ilk pardasini 1847-
yili  «Qirolicha  Margo»  spektakli  bilan  ochadi.  Teatr  uzoq  yashamagan  bo'lsa-da 
(1849-yili  yopilgan), lekin  u  Parijning  hiyobon  teatrlari orasida  nufuzli o'rin tutib 
keldi.  Zamonasining  ardoqli  qalamkashi,  serzavq  qalb  sohibi  Aleksandr  Ota-
Dyuma asarlari O'zbekistonda ham keng ma'lum. Uning «Uch mushketyor», «Graf 
Monte-Kristo»  kabi  romanlari  o'zbek  tiliga  tarjima  qilinib,  kitobxonlar  orasida 
keng  shuhrat  qozongan.  «Qora  loIa»  romoni  bo'yicha  videofilm,  (rejissor  M. 
Yunusov) yaratilgan, «Ajal minorasi» dramasi teatr san'ati institutida avval diplom 

---