Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
chunonchi, ispan va ingliz dramaturgiyasi va, ayniqsa, o'zlarining estetik ideallari 
ifodachisi tarzida qabul qilingan Shekspir ijodidan bahramand bo'ldilar. 
1830-yillarga  kelganda  romantik  qahramon  sahnani  butkul  o'ziniki  qilib  oladi; 
e'tiborlisi shundaki, pyesa voqeasi qaysi davrda o'tishidan qat'i nazar, bu qahramon 
zo'rlik va haqsizlik olamiga qarshi kurashga kirgan o'tyurak, beorom «XIX asrning 
navqiron shunqori» tarzida namoyon bo’ladi. 
XIX  asrning  o'rtalariga  kelganda  tanqidiy  realizm  san'ati  yetakchi  o'rinni 
egallaydi.  Tanqidiy  realizm  burjua  jamiyatining  yetilish  jarayoni  bilan  bevosita 
bog'liqlikda shakllandi. Shu bois bu uslubning ilk namunalari Fransiya va Angliya 
mamlakatlarida paydo bo’ldi. 
Fransiya  XIX  asr  jahon  teatr  madaniyati  tarixida  alohida  nufuzli  o'ringa  ega. 
Fransuz  burjua  inqilobi  fransuz  san'ati  rivojiga  alohida  ta'sir  ko'rsatdi.  1791-yili 
Ta'sis majlisi teatr haqida alohida dekret qabul qildi. Bunga ko'ra fransuz teatrlari 
orasida hukm surib kelgan imtiyozli va imtiyozsiz teatr degan farqlash maqomlari 
bekor qilindi, kimki istasa, unga teatr ochish huquqi berildi. Shuning natijasida bir 
yil ichida Parijning o'zida o'n sakkizta yangi teatr ochildi. 
Klassitsizm an'analari boshqa mamlakatlarga qaraganda Fransiyada chuqur ildiz 
otgan  edi.  Bu  hol  g'oyaviy  maslagidan  qat'i  nazar  romantiklarni  o'zaro  birlashib, 
shu oqim aqidalariga qarshi kurashga da'vat etdi. 
XIX  asrning  o'rtalarida  Balzakning  realistik  san'ati  yuksak  namunalar  bera 
boshlaydi.  V.  Gyugo,  A.  Dyuma  (otasi),  A.  de  Vini  romantik  dramalarining  teatr 
amaliyoti  bilan  bog'liqligi  1820—  1830-yillar  Fransiya  teatr  hayotining  muhim 
yutuqlariga aylandi. 
VIKTOR GYUGO (1802-1885-y.) 
Viktor  Gyugo  romantik  teatr  olamida  yirik  nazariyotchi  va  dramaturg  sifatida 
tanildi.  V.  Gyugoning  allaqachon  ona  tilimizga  ag'darilgan  «Xo'rlanganlar», 
«Dengiz  zahmatkashlari»,  «Kazetta»,  «Gavrosh»  kabi  asarlari  adib  hayotligi 
davridayoq unga katta shuhrat keltirgan, xalqlar orasida keng tarqalgan edi 
Gyugo  Napoleon  qo'shinida  xizmat  qilgan  general  oilasida  tug'ilgan. 
Gyugoning  dunyoqarashi  20-yillar  fransuz  inqilobiy  muhiti  ta'sirida  shakllanadi. 

---