Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

GOTGOLD EFRAIM LESSING (1709-1781-y.) 

---

 
245 
Gotgold  —  Efraim  Lessing  Saksoniyadagi  Kapensa  shahrida  ruhoniy  oilasida 
tavallud topgan. O'n yetti yoshida Leypsig universitetiga o'qishga kiradi, lekin ikki 
yil o'qib uni tashlab ketadi, taniqli adib darajasiga chiqqanda o'qishni Vittenbergda 
tamomlab,  erkin  san'atlar  magistri  unvoniga  erishadi.  U  “Yosh  olim”  degan 
birinchi pyesasini "o'n sakkiz yoshida yozgan. 
Lessing,  avvalo,  buyuk  tanqidchi  sifatida  maydonga  chiqqan  edi:  Gamburg 
milliy  teatrida  ishlar  ekan  (1767—1768),  uning  sahnasida  qo'yilgan  asarlarga 
taqrizlar  yozib,  o'zining  mashhur  “Gamburg  dramaturgiyasi”  degan  kitobini 
yaratadi. Uning «Laokoon» risolasi ma'rifatparvarlik realizmi tamoyillarini asoslab 
berishda yirik tadqiqotlardan biriga aylandi. 
Lessingning  fikricha,  aktyorlik  san'ati  tasviriy  san'at  bilan  poeziya  oralig'idagi 
san'atdir: u ham makon, ham zamon doirasidagi san'at, ya'ni bir jihatdan sahnaviy 
makon  ifoda  imkonlariga  asoslansa,  ikkinchi  tomondan  shakllanish,  rivojlanish 
qonuniyatlariga  asoslangan. Aktyor, avvalo, jismoniy  imkoni keng  va  qovushimli 
bo'lishi,  ya'ni  gavdasini  sahna  ko'zgusida  boshqa  kishilarning  gavdasiga  monand 
mutanosib  tarzda  jilolantira  olishi  va  o'rni  kelganda,  butkul  shoir  o'rnida  o'ylay 
olishi, uzluksiz fikrlay olishi kerak. 
Lessing  dramaturg  sifatida  barcha  janrlarda  qalam  tebratgan.  Uning  har  bir 
asarining  o'z  ohangi  bor:  “Oyimqiz  Sara  Sampsonu”  ko'z  yosh  uyg'otsa,  «Minna 
fon  Barnxelm»  kuldiradi,  ruhiy  orom  baxsh  etadi.  «Emiliya  Golotti»  ko'ngilni 
musibat ohangiga g'arq qiladi, «Donishmand Natan» chuqur o'yga toldiradi. 
«Minna  fon  Barnxelm  yoki  Sarbozning  baxti»  (1767)  Prussi  —  Saksoniya 
urushi  tarixidan  olingan  asar  bo'lib,  unda  Germaniyaning  milliy  birligi,  yaxlitligi 
muammosi olg'a surilgan edi.  
1779-yili  Lessingning  so'nggi  «Donishmand  Natan»  asari  yaratiladi.  «Mening 
yozgan  asarlarim  orasida  eng  ta'sirchan  pyesa  bo'lg'usidir»  -  deb  yozgan  edi 
dramaturg bu asarni yozishga kirishar ekan. Ushbu asar chindanda juda dilga yaqin 
pyesa bo'lib chiqdi.