Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
1772-yili  Go'tssi  saylanma  asarlarini  nashr  ettirib,  unga  yozilgan  bag'ishlovda 
del arte komediyasi haqida quyidagilarni yozdi: «Italiyada teatrlar yopilib qolmas 
ekan,  badiha  komediyasi  hech  qachon  yo'qolmaydi  va  uning  niqoblari  ham  yo'q 
bo'lmaydi.  
Go'tssining  bir  qator  asarlari  sharq  ertaklari  asosiga  qurilgan,  ularda  hayotiy 
haqiqiatga  tutash  tarzda  ajoyib-g'aroyib  sarguzashtlar  uchraydi,  niqoblar 
komediyasiga  xos  to'rt  niqob  orqali  kulgi-mutoyiba,  parodiya,  hajv  mavjlanib 
turadi. «Malikai Turandot» shunday asarlardandir. Unda er hukmiga toqatsiz, to'rt 
topishmoq  aytib  er  zotini  sinovchi,  hato  ketsa  kallasidan  judo  etuvchi  va  oxiri 
samarqandlik  shahzoda  Qa'lafni  sevib  qoluvchi  tanti  va  sarkash  xitoy  malikasi 
Turandot haqida hikoya qilingan. 
Go'tssining  «Baxtiyor  gadolar»  asari  ham  sharq  hayotiga  daxldor.  Unga 
mansabdorlar  adolatsizligini  o'z  ko'zi  bilan  ko'rib  jazolashni  maqsad  qilib  olgan 
sultonlar haqidagi ertaklardan biri asos qilib olingan.  
O'zbek sahnasiga Gootssi ilk bor Cho’lpon tarjimasida Moskva teatr studiyasida 
yaratilgan «Malikayi Turandot» (1927) asari orqali kirib keldi. Shu bo'yi fusunkor 
italyan  dramaturgi  o'zbek  tomoshabinlarining  sevimli  mualliflaridan  biri  bo'lib 
qoldi. 
NEMIS TEATRI 
XVIII  asrda  nemis  teatri  erishgan  ulkan  muvaffaqiyatlar  jahon  teatri  va 
adabiyotiga bebaho hissa bo'lib qo'shildi. Aynan nemis dramaturglaridan Lessing, 
Gyote,  Shiller  Ma'rifatparvarlik  davrida  dramaturgiya  va  teatr  sohasida  erishilgan 
yutuqlarga yakun yasab, ma'rifatparvarlik realizmidan XIX asr tanqidiy realizmiga 
o'tish yo'lini belgilab berdilar. 
Nemis  teatri  ham  Ovro'poning  boshqa  mamlakatlari  san'ati  kabi  turlicha 
rivojlanish  bosqichini  o'taydi.  U  ma'rifatparvarlik  klassitsizmi,  ma'rifatparvarlik 
realizmi,  sentimentalizm,  ilk  romantizm  davrlarini  boshdan  kechiradi.  Lekin  bu 
oqimlar  Germaniyada  boshqa  mamlakaflarga  qaraganda  o'zgacha  ahamiyatga  ega 
bo'ldi.