Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
voz  kechdi.  Natijada,  insoniy  munosabatlarning  tub  ma'nosini  anglatish  Goldoni 
pyesalarining asosiy fazilatiga aylandi. 
Goldoni  o'z  komediyalarini  «xulq-atvor  komediyasi»  deyish  o'rniga  ba'zan 
muhit komediyasi yoki jamoa komediyasi deb atagan. Bu o'ziga xos atamalarning 
mohiyati  xalq  hayotini  keng  tasvirlash,  turli  tabaqa  kishilariga  xos  xususiyatlarni 
ochishdan iborat yagona ijodiy intilishning ifodasi edi. Bu toifadagi komediyalarda 
Goldonining  fikricha,  bosh  qahramonlar  bo’lmasligi  kerak.  Dramaturgning 
vazifasi,  uningcha,  haqqoniy  umumiy  ijtimoiy  muhit  manzarasini  yaratishdan 
iboratdir. 
Goldoni  «jamoa  komediyasi»  talablariga  amal  qilgan  holda  shahar  turmush 
manzaralari,  turli  ijtimoiy  tabaqalar  hayotining  kashfiyotchisi  sifatida  ko'rindi. 
«Qahvaxona»,  «Yangi  uy»  (1760),  «Kiojiliklar  hangomasi  (1762),  «Yelpig'ich» 
(1763)  va  boshqa  pyesalar  shular  jumlasidandir.  ”Kiojiliklar  hangomasi”  ayniqsa 
qiziqarli.  O'sha  davrda  birorta  dramaturg  «quyi»  tabaqa  kishilari  hayotini  shu 
darajada  yorqin  ifoda  etmagan.  Bu  baliqchilar  hayotidan  olingan  xushchaqchaq 
komediyadir. 
Goldoni  «jamoa  komediyasi»ga  kelish  bo'sag'asida  «Ikki  boyga  bir  malay» 
(senariysini 1745-yili, to'la matnini 1749-yili yozgan) degan ilk pyesasida birinchi 
bor turlicha insoniy timsollarni yaratishga harakat qilgan.  
«Mehmonxona  bekasi»  (1753)  komediyasida  Goldonining  ko'p  qirrali  obraz 
yaratish niyati Mirandolina obrazi orqali ro'yobga chiqqan.  
Goldoni  o'z  ijodi  davomida  267  ta  pyesa  yozgan  bo'lib,  shulardan  155  tasi 
komediya,  qolganlari  tragediya,  tragikomediya  va  boshqa  janr  asarlaridir.  U 
yaratgan  xulq-atvor  komediyasi  XVIII  asrning  o'rtasida  noyob  badiiy  hodisaga 
aylandi.  Goldonini  umum  Ovro'po  miqyosida  tan  olinishining  sabablaridan  biri 
ham shundadir. 
Goldoni  asarlari  o'z  sahnabopligi  va  umuminsoniy  mazmunga  egaligi  bilan 
dunyo  teatrlarida  nufuzli  o'rin  tutib  keldi.  Ilk  bor  1927-yili  o'zbek  sahnasida 
qo'yilgan  «Ikki  boyga  bir  malay»  (Cho'lpon  tarjimasi)  Respublikamizda  keng 
tarqalgan  asarlardan  biri  bo'ldi.  1934-yili  Hamza  nomli  akademik  drama  teatrida 

---