Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
asaridan  so'ng  keng  taraqqiyot  yo'liga  kirdi.  XX  asrda  «Qashshoq  operasi»  sujeti 
asosida B. Brext «Uch mirilik opera» asarini yozdi. 
XVIII  asrning  60-yillaridan  «odatdagi»  komediya  taraqqiyoti  boshlanadi.  U 
quvnoq komediya nomi bilan dunyoga kelib, sentimental komediyani siqib chiqara 
boshlaydi. 
Oliver  Goldsmit  (1728—1774)  «Teatr  haqida  tajriba  yoki  quvnoq  komediya 
bilan  hazin  komediya  chog'ishmasi»  risolasida  komediya  tabiatan  kishida  hazin, 
iztirobli tuyg'ularni emas, balki o'zining quvnoq-xushchaqchaqlik xususiyati bilan 
hayotga oshiftalik hissini uyg'otuvchi janr ekanini ko'rsatib, o'zi bu borada «Bir tun 
xatolari»  (1773)  asarini  yaratib  ibrat  ko'rsatadi.  «Bir  tun  xatolari»  zamondosh 
kishilarning  fe'l-atvorini  qiziq  lavha  va  obrazlar  orqali  ko'rsatish  bilan  ingliz 
ma'rifatparvarlik  dramaturgiyasida  insonning  axloqiy  olamini  tadqiq  etishga 
qaratilgan yo'nalishning ilk namunasi edi. 
«Quvnoq  komediya”  sohasida  erishilgan  tajribalar  XVIII  asr  ingliz 
dramaturgiyasining  eng  yirik  vakili  —  Richard  Brinsli  Sheridan  (1751—1816) 
ning ijodi uchun zamin bo'lib xizmat qildi. U 24 yoshida «Raqiblar» (1775) degan 
birinchi  komediyasini  sahnaga  olib  chiqadi.  Uning  ortidan  shu  yiliyoq  «Duenya» 
degan  ballada  operasini  yaratadi.  1777-yili  yaratilgan  «G'iybat  maktabi» 
komediyasi ingliz ma'rifatparvarlik komediyasining eng yirik namunasiga aylandi. 
Sheridan teatrga juda ishqiboz kishi bo'lib, 1776-yili atoqli aktyor David Garrik 
egalik qiluvchi «Druri-leyn» teatrini sotib oladi.  
Sheridanning  hamma  asarlari  shov-shuvli  muvaffaqiyat  qozongan.  Lekin  bir 
asari —«G'iybat maktabi» hajv tig'i eng o'tkirligi bilan ajralib turardi.  
Ingliz  tetari  Ma'rifatparvarlik  davrida  Shekspir  davri  darajasida  dramaturgiya 
yarata  olmadi.  Lekin  sahna  san'ati,  xususan,  aktyor  ijrochiligi  sohasida  butun 
Ovro'poga ibrat bo'larli natijalarga erishdi. 
Fransuz  klassitsistik  ijro  san'atiga  xos  ulug'vorlik  ingliz  aktyorlari  e'tiborini 
tortmay  qolmadi:  mashhur  fransuz  fojeiy  aktyorlaridan  Tomas  Betterton  Parijda 
bo'lib,  klassitsizm  aktyorlari  maktabini  o'zlashtirib  keladi.  Uning  faoliyatida  ham 
klassitsizm, ham realizm uslublari o'zaro qovushiq tarzda namoyon bo'lgan. Aktyor 

---