Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
notalarda ham ko'rsatib o'tdi». Bunday ijro usulini o'sha davr tomoshabinlari his-
tuyg'u  bilan  yo'g'rilgan  usul  tarzida  qabul  etganlar.  De  Sevine  degan  xonim 
Shanmele  haqida:  «U  izti-rob  chekkanda  hamma  hayratga  tushadi,  ko'z  yosh 
to'kadi»,  desa,  boshqa  bir  tomoshabin,  «kishilar  qanday  diydasi  qattiq  boimasin, 
o'zlarini  bosishga  qanchalik  harakat  qilmasinlar,  bari  bir  ko'z  yosh  qilmaslikka 
ilojlari qolmaydi, deydi. 
Xatti-harakat,  kechinma  klassitsizm  teatri  aktyorida  yetakchi  ifoda  omillari 
hisoblangan.  Lekin  aktyorning  obrazga  kirishi  taomil  hisoblanmagan.  Aktyor 
hamma rolda bir xilda o'z tabiiy borlig'ida ko'ringan. Shu sababli har bir spektaklda 
personajlarning  ruhiy,  jismoniy  borlig'iga  monand  aktyorlar  tanlangan.  Natijada, 
ma'lum  rollarni  ma'lum  aktyorlar  o'ynashdan  iborat  teatr  ampluasi  tartibi 
shakllangan.  Podsholar,  qahramonlar  rollarini  xushqomat,  kuchli,  shirador  ovozli 
aktyorlar;  mustabidlarni  shijoatkor,  zardali,  mustahkam  irodali  aktyorlar;  oshiqlar 
rollarini o'tkir hissiyotli, qaynq'q'ehtirosli aktyorlar ijro etganlar. 
Har  qanday  holatda  ham  aktyor  jozibali  va  ulug'vor  ko'rinishi  lozim  edi. 
Qadamlar  qat'iy,  shaxdam  qo'yilishi,  harakatsiz  holatda  oyoqlar  baletchilarda 
bo'lganidek,  tovonlari  juftlangan  vaziyatni  olishi  kerak.  Teatr  liboslari  ham  oliy 
zotlar  jamiyatining  vaziyatni  olishi  kerak.  Teatr  liboslari  ham  oliy  zotlar 
jamiyatining  dil  va  ehtiroslariga  monand  bo'lishi  shart  edi.  Yangi  uslubning 
nazariyachilari  hatto,  har  bir  ehtiros  turining  ma'lum  ifoda  yo'sinini  ham  ishlab 
chiqdilar. Ma-salan, sevgiga — nazokatli, jozibali ovoz, nafratga — shiddatli, zar-
dali ovoz ohanglari kabi, ifoda yo'sinlari ishlab chiqildi. 
Klassitsizm teatrining sahnaviy maktabi, umuman olganda, teatr san'ati tarixida 
katta  ahamiyatga  ega  bo'ldi.  Bu  maktab  tufayli  aktyorning  umumiy  madaniy 
saviyasi  ko'tarildi,  aktyor  rol  ustida  ongli  ishlash  ko'nikmasini  orttirdi,  o'z  didini 
oshirdi.  Klassitsizm  o'yin  qoidalari  sahna  san'atining  turli  jihatlarini  o'z  ichiga 
olgan  butun  bir  tizimini  tashkil  etdi.  Bu  drama  teatri  bo'yicha  yaratilgan  birinchi 
sahna maktabi edi. 
Lekin  ayni  shu  qoidalar  sahna  san'atining  keyingi  rivojida  ko'p  tO'siqlarni 
keltirib  chiqardi.  Yosh  aktyor  tajribali  sahnadoshining  o'yin  usulini  o'zlashtirishi 

---