Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
ravishda  o'zaro  sevishib  turmush  qurish,  erkin  tarbiyaning  afzalligi  masalalari 
ajoyib-g'aroyib lavhalar va obrazlar orqali ifoda etildi. 
Molyerning buyuk komediyalari «Tartyuf» (1664) asari bilan boshlandi. «Don 
Juan yoki Tosh mehmon» (1665), «Odamovi» (1666), «Xasis», «Soxta oqsuyak» 
(1668) shular jumlasiga kiradi. 
SAHNA SAN'ATI 
Parijda  avvaldan  ishlab  keluvchi  «Burgundiya  oteli»  va  1628-yili  maxsus 
tashkil  etilgan  «Mare»  teatrlari  Kornel,  Rasin  asarlari  paydo  bo'lishi  jarayonida 
klassitsizim  talablariga  monand  sahnaviy  ijro  usullarini  ishlab  chiqa  boshlaydi. 
Kornelning «Sid», «Goratsiy» asarlarini sahnaga qo'ygan aktyor Mondori «Mare» 
teatri boshqaruvini qo'lga olarkan, shoir she'riyatiga xos ulug'vor, ko'tarinki uslub 
asosida yangi ijro qoidalarini yaratadi. Bu — bir tomondan, plastik ifoda manbalari 
muttasil  jilolangan  va,  ikkinchi  tomondan,  psixologik  asosli,  jozibador,  jo'shqin 
deklamatsiya  usuli  edi.  Aktyor  Floridor  «Burgundiya  oteli»da  1643-yildan 
klassitsizm ijro usulini shakllantirib boradi. 
Shu  davrdan  tear  ijodi  klassitsizm  tushunchasiga  ko'ra  deklamatsiya  san'ati» 
deb  yuritila  boshlaydi.  Aktyor  o'yinining  darajasi  deklamatsiya  usulining 
ulug'vorligi bilan belgilaniladi, degan qoida umumiy qarashga aylana boradi. 
Klassitsizm  estetikasi  ijrochilikda  ham  obrazlarga  aslzodalik  shukuhini  baxsh 
etishdan  tashqari,  ularni  bahodirlarcha  mard,  salobatli  obrazlar  tarzida 
yiriklashtirishni ham talab etdi. Bualo yozadi: «Teatr shunday oshirib ko'rsatishni, 
ovozda  ham,  deklamatsiya  va  harakatlarda  ham  ko'tarinkilik  nuqtalarini  talab 
etadi». 
Ovozni  deklamatsiya  ohangi  bilan  uyg'unlashtirish  haqidagi  talab  aktyor 
o'yinini qo'shiqchilik san'atiga yaqinlashtirdi. Bu esa nutqning ko'tarilish, pasayish, 
sukutga  kelish  nuqtalarini  o'ziga  xos  notalarda  ifodalashni  talab  etdi.  Xususan, 
Rasinning  aktrisa  Mari  Shanmele  bilan  olib  borgan  mashqlari  haqida  ulug' 
dramaturgning  o'g'li  shunday  guvohlik  beradi:  «Avvalo,  u  ijrochi  aytishi  kerak 
bo'lgan  she'rni  tahlil  etdi,  imo-ishoralar  ko'rsatdi,  ohanglarni  aytib  berdi,  hatto, 

---