Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
qahr-g'azab tuyg'usi shu qadar ko'r va kar qilib qo'yganki, ular yorug' olamni hol-
jonini  o'ziga  rom  etib  olgan  ana  shu  hislarsiz  qabul  qilolmaydilar;  Xirod  qo'rquv 
dahshatidan  joni  bo'g'ziga  tiqilayotgan  kabi  xotini  Xirodiya  qalbini  egallab  olgan 
qasoskorlik  alamidan  faryod  chekadi.  «Salomeya»  pyesasida  oyning  sarg'ish  nuri 
yana  ham  mash'umona ko'rinish  hosil  etuvchi  zulumot olami  hukmronki, uni  aql-
idrok  emas, dahshatli  xohish-ehtiroslar boshqaradi, sevgi va o'lim, hirsu havas  va 
shafqatsizlik  bir-biriga  qo'shilib  ketadi«Salomeya»  pyesasi  Uayldning  simvolizm 
yo'lida qalam tebratganligi qatori real borliqdan ham uzoqlashganligini ko'rsatadi. 
Uning  Salomeya  vujudini  qoplagan  dahshatli  ehtiros  va  hatto  shafqatsizlikdan 
go'zallik axtarishi bejiz emas. 
Uayld  umri  poyonida  dramaturgiyaga  murojaat  etmay  qo'yadi.  Lekin  yaratgan 
asarlarining o'zi  ham  uning nomi  jahon  adabiyoti  va teatri  tarixidan  o'rin  olishiga 
munosib kafolat bo'ldi. 
SAHNA SAN'ATI 
Genri Irving (1838—1905) ingliz sahnasining sehrgar san'atkorlaridan biri edi. 
U  XIX  asrning  oxirida  London  teatr  hayotining  markaziga  aylangan  «Litseum» 
teatriga chorak asr davomida rahbarlik qilib, Shekspirning deyarli barcha asarlarini 
shu  teatrda  sahnaga  qo'yadi  va  o'zi  Hamlet,  qirol  Lir,  Yago,  Shaylok  singari 
rollanii ijro etadi. «Yago rolida, ushbu siymo qanchayin shayton qiyofa bo'lmasin, 
uning  muhibiga  aylanmay  ilojing  yo'q,  chindanda  «Yago  halol»,  jozibador  ediki, 
asti qo'yaverasiz», deya eslagan edi Ellen Terri. 
Irving  ingliz  romantizmi  an'analari  qatori  ko'rkamlik  usuliga  ham  moyillik 
ko'rsatgan.  «Sahna  san'atining  pirovard  maqsadi  go'zallikni  ulug'lashdir,  -  deb 
yozgan edi u. — To'g'ri, shundoq ham unda go'zallik unsurlari jamuljam; tuban va 
dag'al  narsalarni  ifodalash  san'at  tarovatini  yo'qqa  chiqaradi».  «Litseum»  teatri 
spektakllarini  atoqli  ingliz  musavvirlaridan  Peri  —  Jons,  Alma  —  Tadema 
bezadilar. 
Irvingning  rejissorligi  ko'proq  o'zi  va  u  bilan  sheriklashib  rol  o'ynovchi  Ellen 
Terri harakati uchun qulay va unumli sahnaviy shart — sharoit yaratishda ko'rindi. 
Aktyorlarning  o'zaro  ijro  uyg'unligi  ham  bosh  rol  talqiniga  bog'liq  holda  hal 

---