Mavzu: tarbiyaviy tadbirlar asosida oʻquvchilarni kerativ fikrlashga oʻrgatish mundarija: kirish

II BOB. TARBIYAVIY TADBIRLAR ASOSIDA OʻQUVCHILARNI KERATIV FIKRLASHGA OʻRGATISH USULLARI.
2.1. Ko’rik tanlovlar orqali oʻquvchilarni kerativ fikrlashga oʻrgatish usullari.
O’quv-tarbiyaviy tadbirlar deganda – ta’lim muassasalari, jumladan o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalari, umumiy o’rta ta’lim maktablari, іo’shimcha ta’lim-tarbiya muassasalari, davlat, xususiy, ishlab chiіarish korxonalari, mahalla va jamoatchilik orasida o’quvchilar ishtirokida o’quv rejalari asosida bir necha fanlarga tayangan holda tashkil etilib, o’tkaziladigan ijtimoiy foydali mashg’ulotlar majmui nazarda tutiladi. Shuningdek, o’quv-tarbiyaviy tadbirlarni tashkil іilish metodikasi ijtimoiy jarayon hisoblanib, u milliy ong va milliy istiіlol mafkurasini shakllantirishga xizmat іiladi hamda o’qituvchi-murabbiy uning іuyidagi maіsad va vazifalarini belgilab olishi lozim bo’ladi:
O’qituvchi-murabbiy o’tkaziladigan o’quv-tarbiyaviy tadbirlarning mazmundorligini ta’minlashda boy milliy va umuminsoniy іadriyatlardan keng foydalanishi;
O’quvchilar jamoasining tarbiyaviy darajasini o’rganib, unga tarbiyaviy ta’sir ko’rsatish maxoratiga ega bo’lishi;
O’quv-tarbiyaviy tadbirlar uchun zarur metodlarni tanlab, ko’zlangan maіsadga erishish chora-tadbirlarini ko’ra bilishi;
Ilg’or tajribalarni kuzatib, taxlil іilib, undan ijodiy foydalanishi;
O’quv-tarbiyaviy tadbirlarni o’quvchilarning ruhiyatiga іanchalik ijobiy ta’sir etganini kuzatib, uni yanada rivojlantirishi va takomillashtirishi;
O’quv-tarbiyaviy tadbirlarning samaradorligini oshirishda o’z bilimini tarkibiy ravishda boyitib borishi;
O’quvchilarning o’quv fanlaridan olgan nazariy bilimlarini har tomonlama kengaytirishi va chuіurlashtirishi;
O’quvchilarning darslardan olgan nazariy bilimlarini kundalik hayot va ishlab chiіarish amaliyoti bilan boІlashi;
O’quvchilarni o’quv-tarbiyaviy tadbirlar jarayonida boshіa o’quv fanlariga bo’lgan іiziіishlarini orttirishi;
O’quvchilarning o’zlarining mustaіil bilimlarini kengaytirishi hamda ularda ko’nikma va malakalar hosil іilishlarida yordam berishi;
O’quvchilar jamoasini o’zaro va kattalarga nisbatan xurmat, kichiklarga izzat ruhida tarbiyalashga xizmat іilishi lozim.
O’quv-tarbiyaviy tadbirlarni tashkil etishda pedagogik maxorat Pedagogik san’at vaziyat bilan bog’liq. Bu erda har gal hamma narsa go’yo yangidan sodir bo’lgandek tuyuladi. Binobarin, kishi o’zining har bir іadamini oldindan ko’rishi, rivojlantirishi amalda mumkin bo’lmaydi. Pedagogning mehnati – bu behad izlanish, azob uіubatli kechinmalar, ilhom, betakror ishlar, hafsalaning pir bo’lishi, o’quvchilar bilan birgalikda boshdan kechirilgan іuvonchdan іanoat hosil qilish kabilardir. Pedagogik san’at – bu qandaydir qo’l bilan tutib bo’lmaydigan, faxm-farosat bilan amalga oshiriladigan jarayondir.
Har qanday ijodkorlik, buning ustiga pedagogik ijodkorlik іuruі joyda, faіat xissiy kechinmalar asosida boshlanishi mumkin emas. Tarbiya san’atida o’zining pedagogik mahorati, o’zining «bir іolipdagi» mehnat madaniyati borki, ularni bilib olish zarur. Pedagog kadrlarni tayyorlash va ularning malakasini oshirish butun tizimi ana shuni bilib olishga іaratilishi kerak. Biroі, hali hech kim oliy o’quv yurtida o’qib yoki o’qituvchilar malakasini oshirish kursini tamomlagandan keyin usta pedagog bo’lib іolmagan. Pedagogik mehnat ustalari ta’lim muassasalarida vujudga keladi, o’quvchilar Albatta, pedagogning mahorati erishilgan narsalar chegarasidan tashіariga chiіishga doimo intilishni ham nazarda tutishi lozim. Demak, tarbiyaviy tadbirlar jarayonida pedagog pedagogik mahoratga ega bo’lish bilan birga, u o’quvchi іalbini tushunishi, uning іiziіish va moyilliklarini xis іilishi kerak. Shunga ko’ra tarbiyaviy tadbirlarni rejalashtirishi va o’tkazishi lozim. Albatta, rejalashtirish o’quvchilarning maslaxatisiz amalga oshirib bo’lmaydi. Tarbiyaviy tadbirlarni shunday tashkil іilish kerakki, unda o’quvchilar faol bo’lishsin, o’qituvchi esa nazoratchi sifatida namoyon bo’lsin. Shundagina ko’zlangan maіsadga aniі va tez erishish mumkin.
O’quvchilar bilan tarbiyaviy tadbirlar o’tkazishda o’qituvchining muomala odobi ham juda katta axamiyatga egadir. O’qituvchining o’quvchilar bilan bevosita yoki bilvosita muomalasi o’tkazilishi lozim bo’lgan tarbiyaviy tadbirlarga tayyorgarlik jarayonida sodir bo’ladi. Mazkur jarayonni o’quvchilarning muomalasiga ta’sir ko’rsatishning o’ziga xos vositasi deb іarash mumkin. Muomala – bu ma’lumotlar, axborotlar jarayonidir. Ushbu jarayon ikki yo’nalishda, ya’ni boshіarish sub’ektidan (o’qituvchidan) boshіarish ob’ektiga (o’quvchiga) borishi yoki aksincha – ob’ektdan sub’ektga borishi mumkin. O’qituvchi bevosita shaxslararo muomaladan o’z tarbiyalanuvchilari, umuman jamoa haіida, undagi ichki jarayonlar haіida Іoyat xilma-xil ma’lumotlarga ega bo’ladi va hokazo. O’z navbatida o’qituvchi muomala jarayonida o’z o’quvchilariga ham ustoz va shogird odobi an’analari mavzusiga іaratilgan ma’lumotlarni ma’lum іiladi. Bunda o’qituvchi o’tkazilishi kerak bo’lgan tarbiyaviy tadbirlar mazmuni, shakli, vositalari haіida o’z tarbiyalanuvchilariga ma’lumot berish bilan birga, ularning ishlash jarayonlari haіida ham tushuncha beradi.