Mavzu: Sportchini tayyorlashning ilmiy nazariy taxlili. Reja

Yuklamalar dinamikasining xususiyatlari

Ikkinchi bosqichda yuklamalarning umumiy tendensiyasi jamlangan hajmning kamayishidan va shiddatkorlikning tobora yuksalishidan iborat.

Bosqich davomida yuklamalar hajmi bir qator ko‘rsatkichlar bo‘yicha ancha sezilarli darajada (ayrim hollarda yarmidan ko‘proq) kamayishi mumkin. Bu, birinchidan, mashqning bundan keyingi taraqqiyoti uchun yetakchi faktor bo‘lgan shiddatni ancha oshirishga sharoit yaratish zaruriyati bilan izohlanadi. Ikkinchidan, birinchi bosqichda bajarilgan katta hajmdagi tayyorlov ishlari natijasida «kechikuvchi transformatsiya» mexanizmi bo‘yicha organizmda sodir bo‘ladigan uzoq muddatli o‘zgarishlarning o‘tishini yengillashtirish uchun kerak bo‘ladi. Faqat yuklamaning umumiy hajmini uzoq muddat yetarli miqdorda kamaytirish va shunga yarasha shiddatlilikni oshirish yo‘li bilangina avvalgi ishlar natijasini sport ko‘rsatkichlarining juda tez o‘sishiga aylantirib yuborish mumkin. Hajmning kamayish darajasi, albatta, uning oldingi bosqichdagi kattaligiga bog‘liq. Chunki hajm qancha katta bo‘lsa, «kechikuvchi transformatsiya» muddatlari ham shuncha uzoq bo‘ladi.

Yuklamalar hajmining kamayishi dastlab umumiy tayyorlov mashqlari hisobiga bo‘ladi. Ko‘pchilik maxsus-tayyorlov mashqlarining hajmi bir qancha vaqt mobaynida o‘sib borishda davom etadi yoxud stabillasha boradi. Keyinchalik yuklamalar umumiy hajmining bu komponenti ham asta-sekin kamaya boradi. Musobaqa mashqlari va ularga yaqin bo‘lgan maxsus-tayyorlov mashqlari bundan mustasnodir. Ularning bir oydagi jamlangan hajmi ortib boradi.

Ikkinchi bosqichda shiddatkorlik, asosan, maxsus tayyorgarlik sohasida o‘sadi. Mashqlar absolyut shiddatligining tezlik, sur’at va boshqa parametrlarining ortishi bilan birga mashqning nisbiy shiddati ham yuksalib boradi. Biroq bu umumiy jismoniy tayyorgarlikning anchagina qismiga taalluqli bo‘lmaydi. Aftidan, bu yerda faqat mashq samarasini tanlangan sport turiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri «foydali o‘tkazadigan» umumiy tayyorgarlik mashqlarining ayrim parametrlarigina ortishi lozim bo‘lsa kerak. Mashg‘ulot shiddatligining o‘sib borishi va hajmining kamayishi natijasida ikkinchi bosqichda yuklamalar dinamikasining o‘rta “to‘lqin”lari, odatda, 3-4 haftagacha qisqaradi. «Yuklama tashlash» farqlari ham qisqaradi. Bunga mashq ko‘rganlik o‘sa borgani sari, bir tomondan, yuklamalar hajmi kamayishi sabab b o‘lsa, ikkinchi tomondan, tiklanish jarayonlarining tezroq o‘tishi sabab bo‘ladi.

Mikrosikllarda yuklamalar dinamikasi umumiy tendensiyaga va mikrosikllarning butun tuzilishidagi o‘zgarishlarga muvofiq almashinadi. Tuzilma esa o‘tkazilajak musobaqalarning eng muhimlariga yaqinlashtira borish sharoitiga va ularda ishtirok etish sharoitiga muvofiq qayta tuziladi hamda shu yo‘l bilan musobaqa mikrosikllariga o‘xshay boradi.