Mavzu. Siyosatshunoslik fani predmeti, maqsad va vazifalari

Siyosatning asosiy amaliy funksiyasi - qabul qilingan dasturlar, qonunlar, qarorlarni hayotda izchillik, qat’iyatlilik bilan amalga oshirish, butun jamiyatni turli-tuman illatlardan, xastaliklardan tozalashdir. Chunki bu vazifa ijtimoiy hayotda amalga oshirilmasdan qolar ekan, unda jamiyatning mustahkam xavfsizligiga, barqarorligiga, tinch-totuvligiga, farovonligiga, baxt-saodatiga erishib bo‘lmaydi. Dasturlar, qonunlar, qarorlar hayotda amalda ijro etilganda va jamiyat turli-tuman illatlardan tozalagandagina ko‘zlangan maqsadga erishiladi. Siyosat — bu qabul qilingan siyosiy qarorlar amalda ijro etiladigan, jamiyat xilma—xil xastaliklardan tozalanadigan, zaif va ojizlar zo‘ravonlardan himoya qilinadigan, ijtimoiy adolat va tartib o‘rnatiladigan sohadir.

Shu bilan birga siyosiy fanlarga muvofiq siyosatning turli-tuman funksiyalari mavjuddir. Olimlar bu funksiyalarni turlicha ta’riflaydilar. Hozirgi davr siyosatshunosligida shakllangan xarakterli nuqtai nazarlarni umumlashtirganda, siyosatning funksiyalari quyidagilardan iboratdir:

• 
  jamiyatning barcha ijtimoiy tabaqalari va guruhlarining hokimiyatga bog’liq manfaatlarini ifoda etadi. Bu ma’noda siyosat kishilarga o`z ehtiyojlarini qondirishlari va ijtimoiy maqomlarini o`zgartirishlari uchun qo’shimcha imkoniyatlar berish vositasidir;
  
• 
  siyosat fuqarolar manfaatlarini faollashtirish, ziddiyatlarni ochib berish, maqsadlarni qo’lga kiritish jarayonlarni kuzatib boorish natijasida jamiyatda paydo bo’lgan ziddiyatlarni o’zaro muvofiqlashtiradi va keltiradi, ularni davlat va fuqarolar o’rtasidagi ma’rifiy va madaniy muloqotlar oqimi sari yo’naltiradi. Shuning uchun ham Ploton siyosatni “birlikda yashash san’ati” deb bejiz aytmagan;
  
• 
  siyosat ijtimoiy majburlash vositasidan foydalanish imkoniyatini nazarda tutgan u yoki bu aholi tabaqalari yoki barcha sotsiumning bir butun manfaatlaridan kelib chiqadigan ijtimoiy va siyosiy jarayonlarga rahbarlik qilish va boshqarish, ya’ni ziddiyatlarni muvofiqlashtirish va keltirishga doir o’ziga xos funksiyani bajaradi;
  
• 
  siyosiy va ijtimoiy jarayonlarni muvofiqlashtirish va boshqarish asnosida aholi turli tabaqalarning manfaatlarni bir butun manfaatlar tizimiga keltirishning ustuvorligiga muhim ahamiyat berish asosida ularni integratsiya qilishni mo’ljallaydi. Siyosat ijtimoiy tizim bir butunligini ijtimoiy tartibni (hattoki idora etish rejimlari o`zgarganda ham) ta`minlaydi.
  
• 
  Siyosat shaxsni ijtimoiylashtirishning muhim vositasib, uni ijtmoiy munosabatlarining murakkab olib kiruvchi omildir. Siyosat sohasida shaxsning ijtimoiy faolligining ustuvor motivi – bu uning muhitga moslashuvi emas, balki shaxsning o`zgarish va takomillashish ehtiyojlaridir. Shu tariqa, inson siyosat vositasida o`zining hayotiy ehtiyojlarini qondirish, hozirgi zamon dunyosini real tasavvurlash qobiliyatiga ega bo`la oladi. Ana shu sababli ham siyosat o`ziga hos bo`lgan insonni kamolotga yetkazish funksiyasini ham bajaradi. U shaxsga o`zini mustaqil ijtimoiy faol mavjudot sifatida rivojlanish imkoniyatlarini yaratib beradi;
  
• 
  Siyosat fuqarolarning individual maqsadlari va guruhiy manfaatlarni amalga oshirishga imkoniyatlar yaratib, jamiyat va shaxsning ijtimoiy rivojlanishini yangilanib turishini (inovatsiyasini) ta`minlaydi. Boshqacha aytganda, jamiyat siyosiy muvofiqlashtirish usullaridan foydalangan holda hayotni ijtimoiy tashkil etishning yangi shakllarini barpo etadi, inson va tabiat, xalqlar o`rtasidagi munosabatlarni kengaytirish uchun shart-sharoitlarni yaratadi.
  
• 
  Albatta yuqorida keltirilgan fikrlar siyosatning eng asosiy funksiyalariga doirdir. Chunki siyosat nafaqat aniq ko`zga tashlanib turgan, ochiq ifodalagan funksiyalarni, shuningdek, latent (yashirin) funksiyalarni ham bajarishi mumkinligini AQSh olimi R.Merton qayd etgan edi. Tirik organizmlarda bo`lgani kabi u yoki bu jamiyatlarda siyosatning ma`lum funksiyalari rivojlanmagan xarakter kasb etishi mumkin. Masalan, jamiyatning u yoki bu sohalariga davlat aralashuvining ijobiy natijalarini tasavvur qila olmaslik holati siyosatni ijtimoiy jarayonlarni boshqarish imkoniyatlaridan butunlay yoki to`la mahrum qilib, uni yuz berayotgan hodisalarga nisbatan doimo kechikib munosabat bildiradigan holatga solib qo`yishi mumkin. Shuning uchun ham siyosatning asosiy funksiyalarini amalga oshish (yoki amalga oshmaslik) xarakterining yetukligi va rivojlanganligi to`g`risidagi tasavvurga ega bo`lishga zaruriyat tug`iladi.