Mavzu: Sharq mutafakkirlarning jismoniy tarbiya xaqidagi qarashlari

Tez harakatlarga: tortishish, musht bilan tortishish, tez yurish, nayza otish, qilichbozlik va nayzabozlik, otda yurish, yuqoridagi bir narssaga irg'ib osilish, bir oyoqlab sakrash, ikki qo'lni silkitish, arqondca yurish, oyoq uchlarida turib, qo'llarni oldga va orqaga cho 'zislir hamda tez harakat qilishlarni kiritadi.

Juds a muloyim va yengil mashqlarga: arg 'imchoqlarda uchish, qayiq ycpki kemalarda sayr qilishni kiritadi. Kuchli mashqlarga esa, tosh ko ~'tarish, otga va tuyaga minish, aravalarda yurishni kiritadi.

O'rtot Osiyo xalqlari orasida, boshqa ko'pgina xalqlardagi kabi qadim zsamonlardan buyon kurash keng tarqalib kelgan. Kurash kishi organizimini chiniqtirishda juda katta rol o'ynaydi. Ibn Sino shuning uchun rnam sportning bu turiga juda katta ahamiyat berib, uning har xil turlaarini yozib qoldirgan. Masalan, kurashning bir turini Ibn Sino quyidaggicha tasvirlaydi:

„ Kudrashayotgan kishining biri raqibining o 'ng qo 'li tagidan chap qo 'lini, chap qo 'li tagidan o 'ng qo 'lini o 'tkazib, uni quchoqlaydi. KeyincFhalik raqibini o 'ziga tortadi va uni o 'ngyoki chap tomonidan tovlay bdoshlaydi. Shu kishi yoki bukiladi yo qaddini rostlaydi".

Ibn Sino kurashning yanada boshqa ko'pgina xillarini ko'rsatadiki, bular urning xalq orasida mavjud bo'lgan kurash shakllarini umum-lashtirilr>, xalqlar orasida tashviqot va targ'ibot qilgan. Ibn Sino ko'rsatggan kurash usullari O'rta Osiyo xalqlari orasida hozirgacha saqlaniUb kelmoqda va ular klassik kurash turi bilan xalq orasida e'tiborgga sazovordir.

Ibn Sino, kishi organizmidagi har bir a'zo o'ziga xos xususi-yatga e ;ga, shuning uchun ham har bir a'zoni chiniqtirishda alohida mashqUardan foydalanish zarur, deb ko'rsatadi. Jumladan, ko'krak qafasi nnushaklarni va nafas olish a'zolarini chiniqtirish uchun past, goho b^land tovush chiqarish zarur. Buning bilan faqat ko'krak qafasi va nafa.s a'zolarigina emas, balki og'iz, til ham harakatga keladi, ular ham maashq qildirilishi natijasida taraqqiy etib boradi. Bundan tashqari, nafas o»lish va nafas chiqarish bilan kishining barcha a'zolari mashq qiladi, oqon tomirlari kengayadi.

Ibn Sinojismoniymashg'ulotlarningahamiyativaturlarito'g'risida nkr yur"itib qolmasdan, balki u jismoniy mashg'ulotni kishi organizmi qanday holatda bo'lganidan boshlash kerakligi haqida ham qimmatli maslah:atlar beradi. Olimning fikricha birinchidan, jismoniy mashqni boshlashdan ilgari kishi tanasi toza bo'lishi; ikkinchidan, iste'mol qilgan ovqati hazm boigan bo'lishi kerak. Lekin, ovqat hazm bo'lib, ko'p vaqt o'tgandan keyin, ya'ni, och qoringa jismoniy mashg'ulot bilan shug'ullanish yaramaydi, chunki, kishi, xususan, katta kuch talab qiladigan jismoniy mashq qiladigan bo'lsa, bundan faqat zarar ko'rish mumkin, zero ular (jismoniy mashq) kuch-quvvatdan qoldiradi, -deydi.

Ibn Sino jismoniy mashq qilishda maium bir qoidaga rioya qil-ish kerakligini ta'kidlab, quyidagi uch narsaga alohida e'tibor berish shart, deb ko'rsatadi:

1) agar terining rangi o'zgarib borsa harakatlarini davom etti-raverishi mumkin, agar ter chiqa boshlasa, harakatni to'xtatish kerak;
2) jismoniy mashg'ulot davomida kishi tanasi yengilligicha qolaversa, mashqni davom ettiraverishi mumkin;
3) agar a'zolar bo'rtishda davom etsa, mashq davom ettirilaverishi mumkin. Agar da shu ko 'rsatilgan belgilar, - deydi olim, - yo 'qola borsa mashqni darhol to 'xtatish kerak.

Buyuk olim faqat sihat-salomat kishilarning o'z organizmini chiniqtirish uchun bajaradigan jismoniy mashq turlarini va ahamiyatini ko'rsatib qolmasdan, balki kasal, kamquvvat kishilarning jismoniy mashq qilish bilan kasallikdan qutilish yo'llarini ham ko'rsatishga harakat qiladi, jumladan, „ Jismoniy mashg 'ulot bilan shug 'ullanuvchi kishi o 'zining kamquvvat a zolarini, ortiqcha harakat qildirishdan saqlashi lozim ", - deydi.