Mavzu: Rubidiyning xom ashyo manba'lari

Tabiatda tarqalishi. Rubidiyning yer qobig‘idagi miqdori 7,8·10−3% ni tashkil etadi. Uning miqdori Ag, Au, Hg, Sn, Pb, As, Sb, Bi kabi elementlar miqdoridan ko‘p. Yer qobig‘ida tarqalganligi bo‘yicha rubidiy taxminan 20-o‘rinda turadi, biroq tabiatda u tarqoq holda taqsimlangan, rubidiy tipik tarqoq element. Rubidiyning individual minerallari ma’lum emas. Rubidiy boshqa ishqoriy elementlar bilan birga uchraydi, u doimo kaliyga yo‘ldosh bo‘ladi. Juda ko‘plab tog‘ jinslari tarkibida uchraydi, shu jumladan, Shimoliy Amerikada, Janubiy Afrikada va Rossiyada, ammo uning konsentratsiyasi juda oz miqdorda. Faqatgina lepidolitlar nisbatan ko‘proq rubidiy, ayrim hollarda 0,2%, kam hollarda Rb2O tarkibida 1-3% gacha uchraydi.

Rubidiy tuzlari dengiz suvlarida, okean va ko‘l suvlarida erigan bo‘ladi. Ularning konsentratsiyasi bu suvlarda yuqori emas, o‘rtacha miqdori 100 mkg/l ni tashkil etadi. Ayrim holatlarda rubidiyning suvdagi miqdori yuqori: Odessa havzasida uning miqdori 670 mkg/l ga teng ekan, Kaspiy dengizida – 5700 mkg/l. Braziliyaning mineral suvlarida rubidiyning miqdori yuqori ekanligi aniqlangan.

Dengiz suvidan rubidiy kaliyli tuz qoldiqlariga o‘tadi, asosan karnallitlarga. Karnallit minerali – murakkab kimyoviy birikma, kaliy va magniy xloridlari va suv bo‘lib, uning formulasi– KCl·MgCl2·6H2O. Rubidiy analog tarkibli tuz hosil qiladi RbCl·MgCl2·6H2O, ikkala tuzi ham – kaliyli va rubidiyli – bir xil tuzilishga ega va birgalikda kristallanib, to‘xtovsiz qattiq eritmalar qatorini hosil qiladi. Karnallit suvda yaxshi eriydi, shu sababli mineralni ochish qiyinchilik tug‘dirmaydi. Hozirgi vaqtda rubidiyni boshqa elementlar bilan birgalikda karnallit tarkibidan ajratish uchun turli xildagi ratsional va iqtisodiy samarador usullar adabiyotlarda keltirilgan.

Rubidiy tarkibli minerallar (lepidolit, biotit, sinnvaldit, pollutsit, amazonit, petalit, berill, leysit, trifilin va juda kam avogadrit) Germaniya, Chexiya, Slovakiya, Namibiya, Zimbabve, Turkmaniston va boshqa davlatlar hududida borligi aniqlangan.