Mavzu: Polimerli materiallar O`qituvchi: t f. n., dots. Xabibullayev Sh. A

3.Polimer bog‘lovchi moddalar
Polimerlar klassifikatsiyasi va tuzilishi
Polimer moddalar tarkibi, sintez usuli va ichki tuzilishiga ko‘ra klassifikatsiyalanadi.
Polimerlar makromolekulasining asosiy zanjiri tarkibiga nisbatan uchta guruhga bo‘linadi: karbonzanjirli polimerlar, ya’ni molekular zanjiri faqat ugleroddan iborat (polietilen, polipropilen):
Geterozanjirli polimerlar, ya’ni molekular zanjir tarkibiga uglerod atomidan tashqari kislorod, oltingugurt, azot, fosfor (epoksid, poliefirlar, poliuretan va sh.k.) atomlari kiradi:
| | | |
-С-С-С-С-
| | | |
| | | |
-С-О-О-С-
| | | |
Elementorganik polimerlar, ya’ni asosiy molekular zanjiri kremniy, aluminiy, titan va boshqa ba’zi bir elementlardan iborat bo‘ladi. Kremniyorganik polimerlar shunday tarkibga ega:
R R R
| | |
-Si-O-Si-O-Si-
| | |
H H H
Polimerlar olinishi usuliga ko‘ra polimerizatsion (A) va polikondensatsion (B) turlariga bo‘linadi:
Polimerizatsion polimerlar monomerlarning ko‘p miqdordagi bir xil molekulalari qo‘shimcha mahsulot hosil qilmasdan molekular zanjirga birikadi. Bu usulda polietilen, polipropilen, poliizobutilen, polivinilxlorid, polistirol, polimetilmetakrilat va sh.k. polimerlar olinadi.
Polimerizatsiya jarayonida atom va atom guruhlarining o‘rni o‘zgarmasligi tufayli polimer va monomerning kimyoviy tarkibi bir xil bo‘ladi.
Polikondensatsion polimerlar bir nechta oddiy birikmalardan tarkibi avvalgi mahsulot tarkibidan farqlanadigan polimer hosil qiladi. Polikondensatsiyalanish jarayonida qo‘shimcha moddalar (suv, ammiak, vodorod, xlorid va boshqalar) ajralib chiqadi, funksional guruhlar o‘rtasida kimyoviy reaksiyalar sodir bo‘lgani uchun polimer va monomer tarkibi bir xil bo‘lmaydi. Bu usulda fenolformaldegid, karbamidformaldegid, poliamid, epoksid, poliefir, furan va boshqa polimerlar olinadi.
Polimerlar ichki tuzilishi jixatidan chiziqli va havoyi (ko‘ndalang va to‘rsimon) turlarga bo‘linadi.