Mavzu: Polimerlarni xalq xo’jaligida ishlatilishi. Reja

Polimerlar oziq-ovqat sanoatida
Polimerlar kimyosining yutuqlari oziq-ovqat sanoatida ham katta o’rin egallaydi. Ayniqsa, oziq-ovqatning yaxshi saqlanishida ularni sanitariya gigiyena qoidasi bo’yicha toza saqlashda, ta’mi shirinligi, qurishini chiroyli bo’lishida, oziq-ovqat lazzatini buzmasdan uzoq masofalarga yetishga yuqori samara beradi. Lekin polimer materiallarini oziq-ovqat sanoatida ishlatish uchun ularga juda katta sanitariya gigiyena talablari qo’yiladi: moddalar juda toza bo’lishi shart. Turli xil katalizatorlar, eritmalar, plastisikator, stabilizator kabi moddalarning qoldiqlari bo’lmasligi kerak. Shuning uchun oziq-ovqat sanoatiga tavsiya etiladigan polimerlar maxsus laboratoriya ko’rigidan o’tadi. Ma’lumki oziq-ovqat sanoatiga ko’plab bo’yoqlar ishlatiladi. Masalan, non va konditer mahsulotlari, ichimliklar, kolbasa va boshqa mahsulotlarga oziq bo’yoqlari bilan ishlov beriladi, bu ularni kurkam qiladi. Oziq mahsulotlariga zarari bo’lmasligi, organizmga salbiy ta’sir ko’rsatmasligi kerak. Hozirgi vaqtda ko’rsatmasligi kerak. Hozirgi vaqtda oziq-ovqat sanoatida ikki xil polimerlardan ishlanadigan sintetik va o’simlik moddalaridan ekstraksiya yoki boshqa yo’llar bilan olinadigan tabiiy bo’yoqlar qo’llanilmoqda. Sintetik materiallardan, oziq-ovqat texnologiyasida foydalanish, mahsulotni qayta ishlashni bir muncha yaxshilash, sifatini saqlash, yarim fabrikatlarning oziqlik xususiyatini oshirishga imkon bermoqda. Pishloq, kolbasa, sabzavot, konfet, shokolod, sut-qatiq va shu kabi oziq mahsulotlari polimer plyonkalaridan ishlangan qopchiq yoki idishlarda tarqalishi ulardan o’lchov materiallari sifatida foydalanish xalq xo’jaligida katta foyda keltiradi. Oziq-ovqat mahsulotlarining xossalarini yaxshilash maqsadida ba’zi hollarda ular tarkibida yuqori molekulali birikmalar quyiladi. Masalan: muzqaymoqni quyultirish jarayonini yaxshilash maqsadida sut aralashmasi tarkibiga jelatin kraxmal kabi stabilizatorlar qo’yiladi. Bunday tabiiy polimerlar oziq-ovqatni buzmaydi, balki yaxshilaydi uni uzoq saqlashga va ko’rinishli bo’lishiga samara beradi.

Polimerlar sut mahsulotlari texnologiyasida ham ishlatiladi. Sigir suti sipiratordan o’tkazilsa tarkibidagi kalsiy ionlari kamayadi, kozien miqdori me’yoriga keladi va sutni chaqaloqlar ovqati sifatida foydalanishi mumkin. Sariyog’ tayyorlashda sipirator sutdagi temir, mis, marganes ionlarini ushlab qolish uchun ishlatiladi. Bunday tozalangan sut ishlatilganda sariyog’ sifati oshadi. Qand shakar sanoatida esa, ionlar lavlagi shirasini tiniqlashtirishda keng ishlatilmoqda. Vino, konserva va sharbatlar tayyorlashda ham ishlatilmoqda.