Mavzu: Polimerlarni xalq xo’jaligida ishlatilishi. Reja

Polimerlar samolyotsozlikda
Polimerlarning samolyotsozlikda ishlatilishi 1950-yillarda paydo bo’lgan yengil havo laynerlarida qo’llanilgan paytlardanoq sezilarli darajada ko’zga tashlangan edi. Samolyotsozlikda polimerlarni qo’llanishi samolyot og’irlik vaznining 50 foizga kamayganligi tufayli ularni yuk tashish va uzoqqa uchish imkoniyatini oshirdi. Ilgari paytlarda samolyot qurilishiga sanoqli polimer detallari ishlatilgan bo’lsa, so’nggi yillarda esa samoliyotning asosiy qismini polimer detallari egallab oldi. Polimerlar konstruktorlarga yengil samolyotlar va vertolyotlar, kosmik raketalar ularni boshqarish moslamalari va loyixalari yaratishga katta imkoniyatlar va qulayliklarga yo’l ochib berdi. Plastmassaning maxsus xillari qo’llanishi samolyot va raketalarning old tomonini yaratishda metallar o’rniga plastiklar ishlatilishi uchun va qo’nish jarayonlarini osonlashtirishga katta imkon tug’dirdi. Uchish uchun mo’ljallangan konstruksion moslamalarni tashqi va ichki kuchlarga bardosh berish jihatidan raketoplastlarga teng keladigani yuq desa bo’ladi. Shuning ulardan samolyotsozlikda asosiy qismlar tayyorlanadi. Penoplastik polimerlar esa samalyot salonida shovqinni pasaytirishga va sovuq o’tkazmaslikni amalga oshirishda ishlatiladi. Samolyotning germetik qurilmalarini sozlashda va uni zamazkalashda ishlatiladigan polimerlardan poliizobutilen, fenolfarmaldegid smolalari, poliuretan polimerlari ma’lum. Samolyot korpusini yig’ishda asosan yelimlar ham ishlatiladi. Bunday yelimlar termoreaktiv xususiyatga ega bo’lib, poliefir va fanol epoksid smolalaridan tashkil topgan. Samolyotni konstruksiyalashda polietilenning ishlatilishi hatto alyuminiy metal qotishmalaridan ham yuqori darajada turadi. Samolyot qurilmalarida 200 dan ortiq nomlangan lok bo’yoqlar ishlatiladi. Ayniqsa korroziyaga qarshi ishlatiladigan lok bo’yoqlar qoplamalar samolyotning uzoq muddatga chidashga, har qanday ob-havoga ham samolyot uchish muddatini oshiradi. Samolyotlarni hozirgidan ham tez uchishi uchun mustahkam yangi polimerlar kashf etilmoqda.