Mavzu: Polimerlarni xalq xo’jaligida ishlatilishi. Reja

Polimer radio-elektrotexnika sohasida

Rado va elektrotexnika shunday tezlik bilan rivojlandiki, bunga tabiiy polimerlar yetishmay qoldi. Sintetik polimerlar radio-elektrotexnikada qo’llanishi bunday rivojlanishni yanada yuksaltirishga yo’l ochib berdi. Bu sohaning rivojlanishi polimer bilan chambarchas bog’liq bo’lib qoldi va yangi-yangi polimerlar ishlab chiqarish vazifasi qo’yildi. Bu vazifalardan biri elektr tokini izolyatsiya qiluvchi materiallar, isiqqa chidamli laklar kashf etish edi. Radio, televizor, magnitafonlar sifatini oshirish, og’irligini kamaytirish xizmat davrini cho’zish buyumlar xillarini ko’paytirishda polimerlar yuqori samaralar berdi. Sintetik polimerlar pardasi o’zining elektr toki o’tkazmaslik xossasini yaxshi saqlaydi. Agar dinamomashina sinchiklab qaralsa, unda bir qancha mis simdan tuzilgan va qog’oz bilan izolyatsiya qilingan qudratli po’lat yakorni qurish mumkin. Shuning uchun bunday yakorlarga izolyatsion laklar shimiriladi, chunki qog’oz bilan izolyatsiya qilingan izolyator nam ta’sirida yirtilib elektr o’tkazmaslik xossasini yo’qotib qo’yish mumkin edi. Izolyatsiyaga laklar shimdirlishi natijasida qog’ozni bukilish va yirtilishdan asraydi va qog’oz konstruksiyasi mustahkamlanadi.

Radio va elektrotexnika sohasida ishlatiladigan ekoksid kolepandlar metaldan yasalgan katta hajmli uskunalarni kichik hajmli va yuqori vaqtli kuchlanishlarga bardosh beradigan holatga keltiradi. Bu soxada ayniqsa kremniy organik kompaunali polimerlar 80 gradusdan 260 gradusgacha issiq sovuqda ishlaydigan uskunalar yoritishga imkon beradi. Ayniqsa bu sohadagi poliuret polimerlaridan tayyorlangan uskunalar elementlarni zich joylashtirishda, ichki kuchlanishning sezgirligini oshirishda, transformatorlar hajmini kuchaytirishda katta ahamiyatga ega bo’ladi.

Polimerlar chorvachilikda
Polimerlar chorvachilik va baliqchilik soxasida ham katta o’rin tutadi. Ayniqsa silos soxasidagi yutuqlari diqqatga sazovordir. Silos ustini polivinilxlorid va polietilen pardalar bilan yopishsa va o’rab qo’yilsa silos nobud bo’lmaydi. Oziq moddalari yaxshi saqlanadi, silos namning bug’lanishi, uning ichiga havodan nam o’tishi kabi hodisalar bo’lmaydi. Xashaklarning rangi o’zgarmaydi. Parda havo kislorodini o’tkazmasligi tufayli siloslanuvchi massa zichlamasida silos buzilmaydi. Mustahkam ozuqa bazasini vujudga keltirishda yuqori molekulali moddalar o’z xossasini qo’shadi. Polimer moddalar qishloq xo’jaligida yil bo’yi yetishtirilgan hosilni saqlashda yuqori darajada samaralar bermoqda. Polimerlardan yasalgan pardalar bilan paxta buntlar, ariqlar va hatto minerallarning, ustuni yopishganda ko’zlangan maqsadlarga erishilmoqda. Ma’lumki ob-havosi ancha issiq mamlakatlarda chorvachilikda invativ va ba’zi yuqumli kasalliklar tez-tez tarqalib turadi va unga sezilarli iqtisodiy zarar ham keltiradi. Bu kasalliklarga qarshi ishlatiladigan dorilar ham ko’p, lekin ularning ko’pchiligi samarasiz ko’p miqdorda ishlatiladi. Ko’pincha mollarga ozuqa bilan beriladi. Bu esa go’sht va sut sifatini buzadi. Hozirgi kunda o’zbek olimlari tomonidan uch oygacha hayvonlarni yuqumli kasalliklardan muxofaza qila oladigan polimer dorivor moddalar ishlab chiqildi. Polimer asosida olingan dorilar TOSHDU O’zbekiston Veterinariya instituti va O’z F A O’simliklar kimyo institutlari olimlari hamkorligida yaratilib, ishlab chiqarishga joriy etildi.