4. Kadrlar qonimsizligi va uni kamaytirish yollari
Kadrlarni rejalashtirishning mohiyati, maqsadi va vazifalari
Turgunlik davrida respublikamiz iqtisodiyotidagi toliq bandlik qoshimcha kapital mablaglar sarflash, ish kuni soatlari qisqartirilishi va tatillar kopaytirilishi hisobiga yangi ishchi orinlarining vujudga keltirilishi mehnat bozorida malakali ishchilarga bolgan tanqislik osishiga sabab boldi. Fan-texnika taraqqiyoti va bozor iqtisodiyotiga otish bilan bogliq tashkiliy yangiliklarning joriy etilishi mehnat sharoitini yaxshilash bilan bir qatorda insonning bilim darajasi va ruhiy-fiziologik imkoniyatlariga yangi talablar qoydi. Bu, oz navbatida, yuqori malakali kadrlarga va ishlab chiqarishning ruhiy-fiziologik talablariga javob beradigan kadrlarga bolgan tanqislikni oshirdi. Rahbarlikning mamuriy-buyruqbozlik usullari boshqarish sohasida pishiq-puxta vositalarga ega bolmagani sababli respublikamizning bazi viloyatlarida ijtimoiy keskinlikka samarali barham berishga yoki uni kamaytirishga etarli darajada muvaffaq bola olmadi.
Mamlakatimizda bozor munosabatlarini amalga oshirish oziga xos xususiyatlarda, yani ijtimoiy yonaltirilgan himoya yoli bilan amalga oshirilayotgan bolsa-da, bizga qoldirilgan iqtisodiy meros mustaqillik davrining boshlangich davrida malum darajada ijtimoiy keskinlik yaratdi.
Respublikamiz Prezidenti I.Karimov kadrlar tayyorlash masalalariga jiddiy etibor berib, quyidagilarni takidlagan: Kadrlar tayyorlash milliy dasturi doirasida 2009 yilgacha bolgan davrga moljallangan Maktab talimini rivojlantirish davlat umummilliy dasturi ham amalga oshirilmoqda.
YAngi milliy ta’lim standartlarini ishlab chiqish va joriy etish, yangi darsliklar va maxsus o’quv ko’llanmalari yaratish orqali ta’lim jarayonining mazmuni tubdan takomillashtirildi. SHunisi ayniqsa muhimki, ixtisoslashgan oliy oquv yurtlarida akademik lisey va kollejlar uchun zamon talablariga javob beradigan yangi toifadagi oqituvchilarni tayyorlash ishlari yolga qoyildi.
Oliy talim sohasida ham tub islohotlar amalga oshirildi, bakalavr va magistrlar tayyorlashning Evropa tizimiga otildi. Bugungi kunda mamlakatimizning 65 ta oliy oquv yurtida 850 yonalish va mutaxassislik boyicha 300 mingga yaqin talaba bilim olmoqda.
Personal bilan ishlashning tezkor rejasi
Personal bilan ishlashning tezkor rejasini ishlab chiqish uchun maxsus ishlab chiqilgan anketalar yordamida quyidagi axborotlarni toplash zarur:
● personalning doimiy tarkibi togrisidagi malumotlar (ismi, otasining ismi, familiyasi, turarjoyi, yoshi, ishga kirgan vaqti va hokazolar).
● personalning tuzilishi togrisidagi malumotlar (malakasi, jinsi, yoshi, millati; nogironlar, ishchilar, xizmatchilar, malakali ishchilar va shu kabilarning salmogi);
● ish kunining davom etishi haqidagi malumotlar (toliq yoki qisman band bolganlar, bir smenada, bir necha smenada yoxud tungi smenada ishlovchilar), mehnat tatillarining qancha davom etishi;
● ishchi va xizmatchilarning ish haqi (uning tuzilishi, qoshimcha ish haqi, ustamalar, tarif boyicha va tarifdan tashqari tolovlar).
Personalni jalb qilish manbalari chizmasi.
Tashkilotlarda talim olishga ehtiyoj mavjud bolib, u xodimlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirishni ham qamrab oladi. Personalga talim berishni rejalashtirish korxona ichidagi, undan tashqaridagi talimni va mustaqil tayyorgarlik korishni oz ichiga oladi.
.Mehnatga konikishni boshqarish, talim berishni rejalashtirish
Personalga talim berishni rejalashtirish ishlovchilarning oz ishlab chiqarish resurslaridan foydalanish, tashqi mehnat bozoridan yuqori malakali kadrlar izlamaslik imkonini beradi. Bundan tashqari, bunday rejalashtirish xodimning harakatchanligi va ozini-ozi boshqarishi uchun shart-sharoitlar yaratib beradi. U xodimning ishlab chiqarishdagi ozgargan sharoitga osha ish ornining ozida moslashuvi jarayonini tezlashtiradi.
Amaliyotda korxona va tashkilot personalini oqitish (talim berish)ning ikki shakli mavjud: ish ornida va undan tashqarida talim berish.
Ish ornida talim berish ancha arzonga tushadi va tezkorligi bilan ajralib turadi. U kundalik ish bilan bogliq bolib, xodimlarning talim jarayoniga kirishini osonlashtiradi, bu, ayniqsa, auditoriyalarda talim olishga organmagan xodimlar uchun qulaydir.
Personalga sarflanadigan xarajatlar tashkilotning ishlab chiqarish va ijtimoiy korsatkichlarini ishlab chiqish uchun asos bolib xizmat qiladi. Personalga sarflanadigan xarajatlar ulushi mahsulot tannarxida ortib boradi, bu esa quyidagi omillar bilan bogliqdir:
personalning malakasiga tobora yuqoriroq talablar qoyadigan yangi texnologiyalarning joriy qilinishi;
mehnat huquqi sohasidagi qonunlarning ozgarishi, yangi tariflarning paydo bolishi, eng zarur tovarlar (kundalik ehtiyoj uchun kerak boladigan) narxlarining ortishi (tashqi omillar).
