Mavzu: O’t o’chirish vositalari va ularning qo’llanilishi ishning maqsadi

5.2.1. Yong’inni o’chiruvchi moddalar yong’inni o’chirish xususiyatlari bo’yicha 
quyidagicha guruhlanadilar: 
a)
sovutuvchilar
(suv, xlor to’rt uglerodi va boshqalar kiradi); 
b)
kislorod yo’lini to’suvchilar
(ko’piklar, poroshoklar va boshqalar); 
v) 
kislorod konsentratsiyasini pasaytiruvchilar
(suv, suv bug’i, karbonat angidirid va 
boshqalar); 
g) 
yonish jarayoniga kimiyoviy ta’sir qilib susaytiruvchilar
(galoid uglevodorodlardan 
brom etil, metil va boshqalar). 
5.2.2. Yong’inni o’chiruvchi moddalar agregat holati bo’yicha quyidagicha 
guruhlanadilar: 
a) 
gazsimonlar 
( azot, karbonat angidirid, inert gazlar, suv bug’i va boshqalar); 
b) 
suyuq holatdagilar
(suv, xlor to’rt uglerodi, brom etil); 
v) 
qattiq yoki poroshoksimonlar
(kalsiy soda, flyuslar, quruq qum va tuproq) 
g)
aralash holdagilar
(suyuqlik bilan gazsimon-ko’piklar, qattiq moddalar bilan karbonat 
angidirid gazi, yoki poroshoksimon moddalar bilan havo aralashmasi). 
 
2. Yong’inni o’chiruvchi moddalarning xususiyatlari. 
a)
. 
Suv
. Suv yong’inni o’chirishda mustaqil holatda yoki har xil kimiyoviy moddalar 
bilan aralashtrilgan holda ishlatilishi mumkin. U boshqa vositalarga nisbatan quyidagilari bilan 
ajralib turadi: 
1) katta kiruvchanligi, 2) katta issiqlik sig’imi, 3) kimiyoviy jihatdan neytralligi, 4) katta 
transportabelligi, 5) arzon baholiligi. Uning yong’in o’chirish samaradorligi sovutuvchanligidir, 
ya’ni suv juda katta issiqlik sig’imiga ega – 2263,8 kJ/(kg·grad). 1 kg suv 1700 litr bug’ hosil 
qiladi. Suv tarkibiga ba’zi hollarda maxsus namlagichlar qo’shiladi. Namlagichlar yonayotgan 
narsalarda namlanish xususiyatini yaxshilaydi (masalan; rezina, ko’mir, ganch, tolali materiallar, 
torf va boshqa). Namlagichlarga sovun, sintetik eritmalar, amilsulfat; alkilsulfinat va boshqalar 
kiradi. 

---

2
Suvning o’chiruvchi sifatidagi kamchiliklari: ba’zibir metall va moddalar bilan reaksiyaga 
kirishadi; tok o’tkazadi, qish payti muzlab qoladi, yengil neft mahsulotlarini o’chirishda qo’llab 
bo’lmaydi va boshqalar.
Suv bug’ini hajmi 500 m
3
gacha bo’lgan xonalarda yong’inni o’chirishda qo’llash mumkin. 
Suv bug’ining yong’inni ochiq havoda o’chirishdagi konsentratsiyasi 35 % ni tashkil qiladi.