Mavzu: O’t o’chirish vositalari va ularning qo’llanilishi ishning maqsadi

b). Kimyoviy ko’pik:
asosan sulfat kislota va uning tuzlari bilan ko’mir kislota va PO-6 
aralashmasi o’zaro kimyoviy reaksiyaga kirishganda hosil bo’ladi: 
2
2
4
2
3
4
2
2
2
CO
O
H
SO
Na
NaHCO
SO
H




(5) 
4
2
3
2
4
2
3
)
(
2
6
)
(
SO
H
OH
Fe
O
H
SO
Fe



(6) 
Bu yerda
2
CO
va PO-6 ko’pik hosil qiladi. Ko’pikning 80 %
2
CO
, 19,6 % 
O
H
2
,
0,4 % PO-6 iborat bo’ladi. 
Amalda kimyoviy ko’pikni yong’inni o’chirishda ishlatish kamaymoqda, ko’prok mexanik-
havo ko’pigidan foydalanilmoqda. 
v). Mexanik-havo ko’pik: 
90 % havo, 9,5 % suv va 0,7 % ko’pik hosil qiluvchi modda 
PO-1 aralashmasidan iborat. PO-6 moddasi ishlatilganda (0,4 %), uning yoniga 83 % havo, 16,6 %
suvdan iborat aralashma tashkil topadi. Mexanik ko’pikning xususiyati – unda kam mahsulot 
ishlatilishidir, ya’ni kam moddadan ko’p hajmda ko’pik hosil qilishdir. U maxsus ko’pik hosil qilish 
generatorlarida hosil qilinadi. 
Hosil bo’lgan ko’pik hajmining birlamchi hajmga nisbatan oshishiga qarab aralashmalar va 
generatorlar guruhlanadi: 10 karragacha (kichik),10...200 karragacha (o’rtacha) va 200 oshiq karrali 
(yuqori). Bu ko’pikning hajmi ancha keng va uzoq vaqt saqlanadi.
g). Karbonat angidirid
- 
2
CO
: inert, rangsiz, havodan 1,5 marta og’ir gaz. 0 ºS va 3,6 
MPa bosimda suyuq holatga o’tadi va uglekislota deb ataladi. Qisilgan holdan tashqariga chiqsa 500 
marta kengayadi va qor shakliga o’tadi, temperaturasi – 80 ºS teng bo’ladi. Qattiq holatdan to’g’ri 
bo’g’ holatga o’tishi mumkin, 1 kilogrammdan 509 litr bug’ hosil bo’ladi. Karbonat angidirid 
kichik yong’inlarni o’chirishda asosiy qo’llaniladigan vositadir. Elektr o’tkazmaslik xususiyatiga 
ko’ra elektrodvigatel va boshqa elektrotexnik qurilmalarda yong’in uchirishda yagona vosita 
hisoblanadi. U po’lat ballonlarda suyultirilgan holatda bosim ostida saqlanadi.