Mavzu: O’rta osiyoda tilshunoslikning rivojlanishi

Arab yozuvidagi 18 harfdan 7 tasi ustiga maxsus qo‘shimcha belgi qo‘yish orqali 25 taga yetkazadi. Natijada turkiy tillardagi 25 ta tovush yozma ifoda shakliga ega bo‘lgan. Alloma undoshlarning jarangli-jarangsiz, qattiq-yumshoq, sodda-murakkab bo‘lishi, undoshlarning ketma-ket va takror kelishi, singarmoniya, tovush tushishi, almashinishi, assimilyatsiya, metateza, reduksiya kabi fonetik hodisalarga ham to‘xtalib o‘tgan. Koshg‘ariy o‘z lug‘atidagi barcha so‘zlarni leksikolog, semasiolog, leksikograf sifatida chuqur o‘rganib, ko‘p ma’nolilik, shakldoshlik, ma’nodoshlik, zid ma’nolilik hodisalari, ma’no ko‘chishining 4 xil usullari, so‘z ma’nosining kengayishi va torayishi hodisalari haqida fikr yuritadi, har bir hodisani misollar yordamida izohlaydi. Aytish joizki, jahon miqyosida hech bir til vakili o‘z lug‘at boyligini Mahmud Koshg‘ariychalik keng har tomonlama o‘rganib chiqmagan va chuqur tahlil qilmagan edi. Uning bugungi kungacha topilmagan «Javohirun nahv fi lug‘atit turk» («Turkiy tillar sintaksisining javohirlari») asari ham Koshg‘ariyning o‘z zamonasining buyuk tilshunos olimi ekanligidan dalolat beradi.

• Arab yozuvidagi 18 harfdan 7 tasi ustiga maxsus qo‘shimcha belgi qo‘yish orqali 25 taga yetkazadi. Natijada turkiy tillardagi 25 ta tovush yozma ifoda shakliga ega bo‘lgan. Alloma undoshlarning jarangli-jarangsiz, qattiq-yumshoq, sodda-murakkab bo‘lishi, undoshlarning ketma-ket va takror kelishi, singarmoniya, tovush tushishi, almashinishi, assimilyatsiya, metateza, reduksiya kabi fonetik hodisalarga ham to‘xtalib o‘tgan. Koshg‘ariy o‘z lug‘atidagi barcha so‘zlarni leksikolog, semasiolog, leksikograf sifatida chuqur o‘rganib, ko‘p ma’nolilik, shakldoshlik, ma’nodoshlik, zid ma’nolilik hodisalari, ma’no ko‘chishining 4 xil usullari, so‘z ma’nosining kengayishi va torayishi hodisalari haqida fikr yuritadi, har bir hodisani misollar yordamida izohlaydi. Aytish joizki, jahon miqyosida hech bir til vakili o‘z lug‘at boyligini Mahmud Koshg‘ariychalik keng har tomonlama o‘rganib chiqmagan va chuqur tahlil qilmagan edi. Uning bugungi kungacha topilmagan «Javohirun nahv fi lug‘atit turk» («Turkiy tillar sintaksisining javohirlari») asari ham Koshg‘ariyning o‘z zamonasining buyuk tilshunos olimi ekanligidan dalolat beradi.