Mavzu: O‘qituvchining pedagogik qobiliyati. Reja

Ta’limda didaktik, tashkilotchilik, bilish, anglash, 

konstruktiv, kommunokativ qobiliyatlar. 
Didaktik qobiliyatlar quyidagilarda namoyon bo„ladi: a) tushuntirish 
qobiliyati‚ ya‟ni talabalarni ko„zi bilan ko„rishi va eshitishi, tushunarsiz
atamalarni tushunarli, sodda va hammabop qila olishi; b) akademik 
qobiliyatlar, boshqacha aytganda predmet, fan sohasini bilishi, eruditsiyasi,
dunyoqarashni keng bo„lishi o„z ustida ishlash natijasi sifatida qaraladi; v) 
nutq qobiliyatlari, o„z fikri va his tuyg„ularini nutq shaklida aniq va ravshan

---

namoyon qilish qobiliyati, nutqni muloqotning noverbal vositalar, ya‟ni

mimika va pantomimika bilan birga qo„shib olib borishi. Bundan predmetni 
bilish, o„zi bayon qilayotgan so„zlarga ishonishi murakkab frazeologik
iboralardan voz kechish‚ qo„llanayotgan atama va tushunchalarni izohlash, 
nutq sur‟ati va balandligi.
Tashkiliy – kommunikativ qobiliyatlar quyidagi sifatlar bilan 
tavsiflanadi:
A) tashkiliy qobiliyatlar, bunda faoliyatning 2 yo„nalishini belgilash 
zarur – birinchidan, ta‟lim oluvchilar jamoasini tashkil qilish, ikkinchidan‚
o„z ishini to„g„ri tashkillashtirish, rejalashtirish va o„z – o„zini nazorat qilish, 
o„quv jarayonining vaqt jihatdan chegaralanganligini ijobatga olgan holda‚
bilimlarni etkazish uchun o„qituvchidan maksimum kuch talab etiladi; 
B) kommunikativ qobiliyatlar – ta‟lim oluvchilar jamoa, alohida shaxs
bilan ularni individual va yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda‚ to„g„ri 
o„zaro munosabat o„rnatish; buni ikki chegaraning o„rtasida – sovuq
begonalik va familyar munosabatlardan bilish lozim;
S) pedagogik kuzatuv yoki a.s. Makarenko aytganidek‚ “YUzaga qarab
o„qish qobiliyati ”, ya‟ni ta‟lim oluvchining ichki dunyosiga kira olish, 
ziyraklik, talaba shaxsini tushunish va uning vaqtinchalik ruhiy holatlarini
anglash. Bularga‚ albatta, tashqi omillar, talabaning xulq-atvori hamda 
pedagogik tajriba ham ta‟sir ko„rsatadi;
D) pedagogik taktika – ya‟ni talabalarga ta‟sir ko„rsatishning maqsadga 
muvofiq choralarni topish qobiliyati‚ ularning individual va boshqa
xususiyatlarini inobatga olgan holda‚ konkret vaziyatdan kelib chiqib‚ inson 
shaxsiyatiga tegmagan holda;
E) suggestiv qobiliyat – talabalarga emotsional – irodaviy ta‟sir 
ko„rsatish qobiliyati, talab qo„yish va ularni bajarilishi, hech qanday bosim va
zo„rlashsiz, shu bilan birga yumshoqlik va irodasizlik; 

---

F) pedagogik xayol, o„z harakatlarining oqibatlarini oldindan ko„ra

olish qobiliyati, ta‟lim oluvchilar shaxsini tarbiyaviy loyihalash, ta‟lim 
oluvchining u yoki bu sifatlarini rivojlantirish oldindan ko„rish qobiliyati;
G) diqqatni taqsimlash, o„z diqqatini bir nechta ob‟ekt va faoliyatlar 
orasida taqsimlash, ya‟ni materialni bayon qilish, fikr rivojlanishini kuzatish,
yuzaga kelgan savollarga o„z vaqtida javob berish, ta‟lim oluvchilar jamoasi 
xulq – atvorini nazorat qilish.
Pedagogik texnologiya pedagoglarning professional ahamiyatli 
mahoratlari tizimini aniqlab beradi. Ta‟lim oluvchiga ta‟sir ko„rsatishni
tashkil qilish bo„yicha pedagogik faoliyatni texnologikligini anglash 
uslublarini taklif etadi.
Har bir pedagog ta‟lim oluvchiga ta‟sir ko„rsatishni ko„pgina 
parametrlarga ko„ra tuzadi. Emotsional – ruhiy holat, yoshga oid va madaniy
rivojlanishning umumiy darajasi, munosabatlarnining shakllanganligi, 
ma‟naviy va intellektual rivojlanish va boshqalar. YAkunida tashqi namoyon
asosida talaba shaxsi har bir birlamchi tasavvurda shakllanadi. Pedagogik 
ta‟sir Xarakterini ko„p jihatdan aniqlab beradi.
Pedagogik texnologiya nuqtai nazaridan pedagogika bilan prinsipial 
talablarni olimlar pedagogik ta‟sir uslubini qo„llashning umumiy qoidalarini
belgilashdi: 
Talabalarga nisbatan talab va hurmatning uyg„unligi.
Har qanday pedagogik ta‟sirning tayyorlanganligi. 
Ushbu ta‟sirni oxirigacha etkazish.
Ta‟lim natijasi uchun mas‟uliyatni his qilish qobiliyati. 
Ushbu har bir nizomni olib chiqib, ta‟kidlash joizki, ularning hammasi
ta‟lim oluvchilarning bilish faoliyati hamda predmet va natijasiga qiziqishni 
rivojlantirishiga yo„naltirilgan.
SHuni unutmaslik joizki, ta‟lim muvafaqqiyati pedagog, uning yuqori 
professional mahorati, uning shaxsiy xususiyatlariga ko„p jihatdan bog„liq.

---