Mavzu: O’qituvchilarning kasbiy kompetentligi va uni shakllantirishning pedagogik imkoniyatlari

TEST so’rovnomalari natijalariga ko’ra kasbiy kompetentligini shakllanganlik darajasi

Tajriba bosqichi va o’quv yili	ta’lim muassasasi	O`quvchilar soni		Daraja (o’zlashtirish)	Tajriba guruhida (%) hisobida	Nazorat guruhida (%) hisobida
		Tajriba guruhi	Nazorat guruhi
	12, 17, 6 -maktablar			Yuqori (a’lo)	4 (26.1%)	3 (25.2%)
2015- 2016 12020162013		24	23	O’rta (yaxshi)	8 (33.0%)	6 (35.3%)
o’quv yili				Past (qoniqarli)	12 (40.8%)	14 (39.4%)

2-jadval
2.1-jadval

Savollar	Tajriba guruhi 1 T 24			Nazorat guruhi 2 N 23
	Tajriba avvalida			Tajriba avvalida
	Yuqori (%) xisobida	O’rta (%) xisobida	Past (%) xisobida	Yuqori (%) xisobida	O’rta (%) xisobida	Past (%) xisobida
1-savol	22	35	43	20	35	45
2-savol	28	43	29	28	35	37
3-savol	24	44	32	22	35	43
4-savol	25	35	40	25	35	40
5-savol	27	30	43	28	39	33
6-savol	28	35	37	31	33	36

7-savol	24	28	48	22	36	42
8-savol	30	32	38	24	35	41
9-savol	28	31	41	33	37	30
Umumiy foiz

TAJRIBA AVVALIDA

					40,8							39,4
			33							35,3
	26,1							25,2
Yuqori O’rta Past Tajriba guruhi 1T 30							Yuqori O’rta Past Nazorat guruhi 2 T 30

So’rovnoma va test natijalarini tahlil etar ekanmiz, bugungi kunda umumta’lim maktab o’qituvchilarimizda kasbiy kompetentlik bo’yicha o’z bilimi va ko’nikmasini mustaqil faoliyat ko’rsatish talablariga va kasbiy layoqat talablarini o’rganish darajasidan to’la xabardor emasligi, ularda mazkur muammo mazmuni va mohiyati to’g’risidagi bilimlarini analiz-sintez qilish undan yaxlit bir xulosa chiqarib, o’zi uchun foydalanish ko’nikmalarining shakllanmaganligi ma’lum bo’ldi.

Ma’lumki ta’lim jarayonida qo’yiladigan natijaning ishonchliligi mazkur faoliyatga kirishishdan ko’zlanagan maqsadning aniqligi bilan belgilanadi.

Yoshlarning saviyasi ularni «Kasbiy kompetentlik», «Kasbiy mahorat»,kabi tushunchalarni asl mohiyatini ongli anglash bilan belgilanadi.

_______________kafedralari o`quvchilariga “kasbiy kompetentlikni shakllantirish omillari” nimalardan iborat degan savol bilan murojaat etdik.

Tadqiqot ishtirokchisi sanalgan o`quvchilarning 35% mazkur savolga bilim, malaka va shaxsiy sifatlarni ma’lum sohada muvaffaqiyatli faoliyat uchun qo’llay olish deb qarasa, 24% shaxsning muayyan ta’lim yo’nalishi yoki mutaxassisligi bo’yicha olgan bilim, malaka va ko’nikmalari hamda shakllangan shaxsiy xislatlarini mehnat faoliyatida muvaffaqiyatli qo’llay olish qobiliyati deb qaraydi. Qolgan 41% o`quvchilar esa umumiy javoblar bilan cheklanishdi.

Maktab o`quvchilarini kasbiy kompetentlik tushunchasiga oid bilimlarini bilish maqsadida «Sizningcha kasbiy mahoratni egallash uchun kanday tayyorgarlikka ega bo’lish kerak?» degan savol bilan murojaat etganimizda respondentlarning aksariyat qismi bilim, kasbga oid tajribalarni egallash deb javob berishdi. 70% o`quvchilargina berilgan so’rovnomaga to’g’ri javob berishdi va o’z fikrini quyidagicha ifodaladi.

Anketa so’rovlari tarkibiga « kasb to’g’risidagi fikringiz» mazmunidagi savol ham kiritilgan bo’lib, bu haqda respandentlarning fikri bilan qiziqdir.

Ma’lumotlarga ko’ra o`quvchilarning 45%-55% qismi kasbning o’ziga hos afzalliklarini, halq, Vatan oldidagi burchini, halqninng tinch va totuv faravon yashashi uchun muhim sanalgan kasb ekanligini aytib o’tdilar. 35% ishtirokchilar esa mazkur kasbning boshqa kasblardan farqini, bu kasbni tanlash orqali xalqni, ona yurtini, ishonchini qondirish shart ekanligi haqida keng to’xtaldilar.

Tadqiqotning muammosi hisoblangan umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentlikni shakllantirish omillari to’g’risidagi ma’lumotlardan bugungi kun yoshlarining qay darajada xabardor ekanliklarini aniqlash maqsadida respandentlarimizga «Kasbiy kompetentlik" tushunchasi va

uning mohiyati degan savollar bilan murojaat etdik.

Olingan natijalar shuni ko’rsatadiki, o`quvchilarning ta’limni egallash jarayonida kasbiy mahorat tushunchasining muhimligini va afzalligini ta’kidlab o’tdilar, ularning fikricha mazkur bilimlar o`quvchi yoshlarni kasbiy qiziqishini oshirishga, bilimlarini o’z vaqtida chuqur egallashga, qobiliyat, idrokni va irodani mustaxkamlashda muhim omil, vosita bo’lib xizmat qilishini ta’kidlab o’tdilar.

2. 
   Tajriba-sinov ishlarining tahlili natijalari.
   

Tahlillar asosida chiqarilgan ushbu xulosa umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentlikni qay darajada shakllanganligidan dalolat beradi.

Demak, o`qituvchilarda kasbiy kompetentlikni shakllantirishning samarali usullar orqali o’rgatishda avvalo ularning o’zidagi ta’lim asoslarini o’rganishga bo’lgan bilishga qiziqishni o’stiruvchi omillarni aniqlab, ular orqali ta’sir etishga erishish tadqiqotdan ko’zlangan asosiy maqsadlarning biri ekanligini yana bir bor asosladi.

Shu bois tajriba - sinov ishlarini tashkil etishning mazkur bosqichida o`qituvchilar tomonidan kompetentsiya va uni shakllantirish haqidagi bilimlarni to’laqonli idrok etishlarini ta’minlashga qaratilgan tadbirlarning o’tkazilishga alohida e’tibor qaratdik.

“O’qituvchi kompetentsiyasini shakllantirish yo’llari” mavzusida davra suhbati tashkil etildi. Davrda suhbatini tashkil etilishidan maqsad o’qituvchilarda «Kasb», «Kasbiy kompetentlik», «Kompetentsiya» haqida mavjud bilimlarini umumiylashtirib, nazariy asoslash.

“Mening tasavvurimdagi o’qituvchi” mavzusida bahs - munozara uyushtirildi. Mazkur baxs-munozara «Aqliy hujum» texnologiyasidan foydalangan holda tashkil etildi. Ya’ni bir muammo yuzasidan turli xil g’oyalar yig’ib olinib mashg’ulot yakunida o’qituvchi tomonidan umumlashtirildi.

O`quvchi-yoshlarda kasbiy kompetentlik tushunchasidan xabardorlik darajasining shakllanganligi. Mazkur tadqiqot jarayonida kasbiy kompetentlikni shakllantirishning tashkil etish holatini o’rganish, shu asosda muammoning ijobiy echimiga yordam beruvchi samarali shakl va metodlarining ishlab chiqib amaliyotda qo’llashni ahamiyati yuqori ekanligi aniqlandi. Tadqiqotning umumiy maqsadiga binoan tajriba - sinov ishlarining bir qator vazifalari belgilandi. Ta’lim muassasalarida fanlarni o’qitishda interfaol usullarni qo’llash bo’yicha tajriba - sinov ishlari olib borildi. Umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirish muammosi bo’yicha olib borilgan keng ko’lamli sinov ishlarining samaradorligini va umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentligining qaror topganlik darajasini aniqlash maqsadida ilmiy izlanishning so’nggi bosqichida sinaluvchi- o`qituvchilar o’rtasida yana bir bor anketa so’rovi tashkil etildi. Anketa so’rovnomasidan sinaluvchi-o`qituvchilarda kasbiy kompetentlikni shakllanganlik darajasini tajriba-sinov ishlari yakunidagi holatini tahlil etishga xizmat qiladigan savollar o’rin oldi.(So’rovnoma №3 jadval).

O`qituvchilarning tajriba yakunida o’z fanlari bo’yicha ANKETA so’rovnomalari natijalariga ko’ra kasbiy kompetentligini shakllanganlik darajasi aniqlandi.

3-jadval

Tajriba bosqichi va o’quv yili	Oliy ta’lim muassasasi	O`quvchilar soni		Daraja (o’zlashtirish)	Tajriba guruhida (%) hisobida	Nazorat guruhida (%) hisobida
		Tajriba guruhi	Nazorat guruhi
2016-2017 o’quv yili	12, 17, 6 maktablar	24	23	Yuqori (a’lo)	9 (42.9%)	4 (32.9%)
				O’rta (yaxshi)	10 (36.9%)	9 (35.8%)
				Past (qoniqarli)	5 (20.2%)	10 (31.3%)

3.1-jadval

Savollar	Tajriba guruhi 1 T 24			Nazorat guruhi 2 N 23
	Tajriba yakunida			Tajriba yakunida
	Yuqori (%) xisobida	O’rta (%) xisobida	Past (%) xisobida	Yuqori (%) xisobida	O’rta (%) xisobida	Past (%) xisobida
1-savol	42	33	25	30	40	30
2-savol	43	39	18	32	36	32
3-savol	46	38	16	29	38	33
4-savol	45	40	15	33	33	34
5-savol	46	40	14	41	29	30
6-savol	44	32	24	27	32	41
7-savol	41	38	21	29	35	36
8-savol	40	32	28	40	36	24
9-savol	42	38	20	36	35	29
10-savol	40	39	21	32	44	24
Umumiy foiz	42,9%	36,9%	20,2%	32,9%	35,8%	31,3%

TAJRIBA YAKUNIDA

• 
  tajriba guruhi yuqori
  
•