Mavzu: O’qituvchilarning kasbiy kompetentligi va uni shakllantirishning pedagogik imkoniyatlari

Anketa so’rovi. Tajriba-sinov ishlarini yo’lga qo’yishda bu metoddan samarali foydalanish umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirishga xizmat qiladigan ob’ektiv va sub’ektiv omillari, ta’lim jarayonining imkoniyatlari haqidagi boshlang’ich va yakuniy ma’lumotlarni to’plashga xizmat qiladi. Tadqiqot davrida anketa so’rovnomasidan ochiq savollarning o’rin olishiga alohida e’tibor berildi. Buning sababi sinaluvchi - o’quvchilardan tadqiq etilayotgan muammoni ijobiy hal qilishga yordam beradigan zarur ma’lumotlarni imkon qadar ko’proq olishdir. Tajriba davrida anketa so’rovlari sinaluvchi-o’quvchilar o’rtasida ikki marta, ya’ni, asoslovchi va ta’kidlovchi tajriba vaqtida tashkil etildi.

Test so’rovi metodi. Test so’rovi metodi bir qator afzalliklarga ega. Shu sababli tajriba-sinov ishlarini olib borishda undan unumli foydalanishga e’tibor qaratildi. Metodni qo’llashda muammo mohiyatini to’la ochib berish va asosiy maqsadga erishishga xizmat qiladigan savollarni ishlab chiqishga alohida e’tibor qaratildi. Testlar asosan umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini oshirishga oid maxsus dasturdan o’rin olgan mashg’ulot va tadbirlarni o’tkazish oldidan hamda ularning yakunida tashkil etildi. Buning natijasida tajriba-sinov ishlari davrida qo’lga kiritilgan ma’lumotlarning yanada ishonchli va asosli bo’lishi ta’minlandi.

Matematik-statistik metod (Styudent metodi). Bizga yaxshi ma’lum, pedagogik yo’nalishda olib borilayotgan tadqiqot ishlarida matematik-statistik metod o’ziga xos o’rin tutadi. Chunki tadqiqot muammosi bo’yicha olib borilgan sinov ishlarining samaradorligi, tadqiqotning natijalanganligi haqidagi yakuniy xulosaga tajriba natijalari matematik-statistik jihatdan qayta ishlangandan so’ng kelinadi.

__________________ kafedralarida ______________________ fanini o’qitishda umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentlik sifatlarini o’zida aks ettirgan o’qitishning samarali vositalaridan foydalanish yordamida o`quvchilarning bilim va ko’nikmalarini samarali shakllantirish maqsadida __________ metodikasi fanidan tajriba-sinov ishlarini o’tkazishda, dastlab __________kafedralarida tahsil olayotgan o`quvchilar yangi pedagogik texnologiyalardan qanday foydalanilayotganligini bilish maqsadida ular bilan tadqiqot maqsadiga erishish uchun tajriba-sinov ishlarini tashkil etish jarayonida anketa-so’rovnoma, test so’rovi metodlari orqali mashg’ulotlar tashkil etildi va boshqa ta’lim shakllaridan foydalanildi.

Tadqiqot davrida umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirish muammosi bo’yicha tashkil etilgan tajriba-sinov ishlarining muvaffaqiyatli kechishi tajriba maydonlarida quyidagi ob’ektiv va sub’ektiv omillarning mavjudligiga bog’liqligi aniqlandi:

1. 
   Sub’ektiv omillar:
   

1. 
   umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirish masalasining zamonaviy sharoitda asosiy, muhim pedagogik vazifalardan biri sifatida e’tirof etilganligi;
   
2. 
   tadqiqot muammosi bo’yicha yo’lga qo’yiladigan tajriba-sinov ishlari uchun sinaluvchi sifatida tanlangan umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirish ehtiyojiga ega ekanliklari;
   

v) umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirishda ta’lim muassasalarining ijtimoiy tashkilotlar bilan mustahkam aloqa o’rnata olganligi, shuningdek, shu mavzuda o’quv mashg’ulotlari, ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarni ular bilan o’zaro hamkorlikda tashkil etishi;

j) umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirishga qaratilgan pedagogik faoliyatning tizimli, uzluksiz va izchil amalga oshirilishi va hokazolar.

2. 
   Ob’ektiv omillar:
   

1. 
   umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirishga imkon beradigan pedagogik shart-sharoitlar (mavzuga doir maxsus adabiyotlarning etarli ekanligi, o`quvchilarning ular bilan etarlicha ta’minlanganliklari, o’quv mashg’ulotlari hamda ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarning ta’lim muassasalari, ijtimoiy tashkilotlar o’rtasidagi o’zaro hamkorlik asosida tashkil etilayotganligi va boshqalar)ning mavjudligi;
   
2. 
   umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirish bo’yicha ma’lumotlarni internetdan o’quv adabiyotlaridan foydalanishi.
   

Tajriba sinov ishlari uch bosqichda amalga oshirildi:

Har bir bosqichning o’ziga hos maqsadi va vazifalari belgilab olindi.

Birinchi bosqich asoslovchi tajriba jarayonida asosiy vazifa sifatida umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentlikni shakllantirish va mustaxkamlash.

O`quvchilarda «Kasbiy kompetentlik», «Kasbiy mahorat», «Kompetentsiya» kabi tushunchalarni mohiyatini anglaganlik darajasini aniqlash maqsadida ularga quyidagi anketa so’rovnomalari tavsiya etildi.

(Ilova№ 1)

l.Siz ta’lim oladigan muassasasida kasbiy kompetentligiga qaratilgan amaliy harakatlar tashkil etiladimi?

2.Shaxsan siz o’zingizda kasbiy kompetentlikni shakllantirishga e’tibor qaratasizmi?

3. 
   Ta’lim muassasasida tengdoshlaringiz bilan kasbiy kompetentlikni shakllantirishning ijtimoiy va shaxsiy zaruriyati to’g’risida suhbatlashib turasizmi?
   
4. 
   Ta’lim muassasasida o’quv mashg’ulotlari va o’quv tadbirlar jarayonida mavzuga oid ommaviy axborot vositalari xizmatidan samarali foydalaniladimi?
   
5. 
   Ta’lim muassasasida umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirishga yo’naltirilgan pedagogik faoliyat muassasa, ijtimoiy tashkilotlar bilan o’zaro hamkorlikda tashkil etiladimi?
   
6. 
   O’qituvchi qanday sifatlarga ega bo’lishi kerak?
   
7. 
   O’qituvchilarinining majburiyatlarlarini aytib bering?
   
8. 
   O’qituvchilarini malakasini oshirish tartibini aytib bering?
   
9. 
   _______ fanini maqsadi va vazifalari nimalardan iborat?
   
10. 
    __________ fani o’quv dasturining qisqacha mazmunini aytib bering
    

O`quvchilar bilimlarini baholashda 100 ballik reyting tizimidan foydalanildi.

______________ fanining tanlangan metodika bo’yicha samaradorligini tekshirish tadqiqotchi hamda shu fan o’qituvchilari tomonidan o’tkazildi.

O`quvchilarning tajriba avvalida — __________ fani bo’yicha ANKETA so’rovnomalari natijalariga ko’ra kasbiy kompetentligini shakllanganlik darajasi

1-jadval

Tajriba bosqichi va o’quv yili	Ta’lim muassasasi	O`quvchilar soni		Daraja (o’zlashtirish)	Tajriba guruhida (%) hisobida	Nazorat guruhida (%) hisobida
		Tajriba guruhi	Nazorat guruhi
2015-2016, 2016-2017 o’quv yillari	12, 17, 6-maktablar	24	23	Yuqori (a’lo)	5 (29.4%)	3 (28.8%)
				O’rta (yaxshi)	7 (33.5%)	7 (38.5%)
				Past (qoniqarli)	12 (37.1%)	13 (32.7%)

1.1-jadval

Savollar	Tajriba guruhi 1 T 24			Nazorat guruhi 2 N 23
	Tajriba avvalida			Tajriba avvalida
	Yuqori (%) xisobida	O’rta (%) xisobida	Past (%) xisobida	Yuqori (%) xisobida	O’rta (%) xisobida	Past (%) xisobida
1-savol	35	30	35	26	42	32
2-savol	28	28	44	28	40	32
3-savol	27	30	43	25	45	30
4-savol	29	34	37	32	40	28
5-savol	33	32	35	31	29	40
6-savol	25	31	44	30	41	29
7-savol	30	39	31	26	38	36
8-savol	28	37	35	30	37	33
9-savol	30	38	32	28	40	32
10-savol	29	36	35	32	33	35
Umumiy foiz	29,4%	33,5%	37,1%	28,8%	38,5%	32,7%

TAJRIBA AVVALIDA

• 
  tajriba guruhi Yuqori ■ nazorat guruhi Yuqori
  

□ tajriba guruhi O’rta ■ nazorat guruhi O’rta

• 
  tajriba guruhi Past * nazorat guruhi Past
  

_________________fani bo’yicha o’quv yilining tajriba va nazorat guruhlarida tajriba avvalida o’tkazilgan anketa so’rovi natijalari jadvalda berilgan._________________fanidan dars turlarini quyidagicha tashkil qilish maqsadga muvofiq: yangi mavzuni tushuntirishda ko’rgazmali metoddan foydalanish, muammoli vaziyatlarni yuzaga keltirish, munozara uyushtirish, o`quvchilarning fikr-mulohazalari bilan o’rtoqlashish, ijodiy faolliklarini o’stirish, mustaqil fikrlashlarini shakllantirish, ilmiy yangilikka bo’lgan intilishlarini rivojlantirish kabilardir.

Shuningdek, anketa so’rovnomalarini mustahkamlashda test metodidan foydalangan holda yana bir bor o`quvchilarni bilim darajasini sinab ko’rdik.