Mavzu: oltingugurt va uning xossalari mavzusini o’qitish metodikasi. Mundarija: Kirish

SO₂ ning tarkibi va molekulyar tuzilishining xususiyatlari

SO₂ molekulasi bir oltingugurt atomi va ikkita kislorod atomidan hosil bo'ladi. Kovalent bog'lanishlar orasida 120 ° burchak mavjud. Oltingugurt atomida sp2 gibridlanishi sodir bo'ladi - bir s va ikkita p elektron bulutlari shakli va energiyasiga mos keladi. Ular ta'limga jalb qilingan. kovalent bog'lanish oltingugurt va kislorod o'rtasida. O-S juftligida atomlar orasidagi masofa 0,143 nm. Kislorod oltingugurtga qaraganda ko'proq elektromanfiydir, ya'ni elektronlarning bog'lanish juftlari markazdan tashqi burchaklarga o'tadi. Butun molekula ham qutblangan, manfiy qutb O atomlari, musbat qutb S atomidir.

II. Oltingugurt oksidlari hosil qilgan birikmalarining sanoatda olinishi va ishlatilishi.
2.1. Oksidlarining hosil qilgan kislotalari.
Sulfit kislotasi- H₂SO₃ erkin holda olinmagan, faqat suvda eritmada mavjud bo’ladi, u o’rtacha kuchdagi kislotadir, sulfit SO₂^3- ionidagi hamma bog’lar
(S—O) teng kuchli va ularda bog’ uzunligi SO₂ dagiga nisbatan katta. SO2^3- ioni strukturasi piramida, oltingugurt (VI) oksid suvda yaxshi eriydi (1 hajm suvda 20 ⁰C da 40 hajm SO₂ eriydi). Bunda faqat suvdagi eritmadagina mavjud bo’ladigan sulfit kislota hosil bo’ladi.
SO₂+H₂O=H₂SO₃
Sulfit kislota tuzlari sulfitlar va gidrosulfitlar SO2ni ishqorlarga yoki eruvchan metal karbonatlari eritmalariga ta’sir ettirib olinadi:
NaOH+SO₃=NaHSO₃
2KOH+SO₂=K₂SO₃+H₂O
Na₂CO₃+SO₂=Na₂SO₃+CO₂
SO₂ va H₂SO₃ hamda sulfitlarda +4 oksidlanish darajasining beqarorligi uchun ular qaytaruvchi bo’ladi. Hatto qattiq sulfitlar saqlash jarayonida sulfatlargacha oksidlanadi:
2Na₂SO₃+O₂=2NaSO₄
Ammo kuchli qaytaruvchilar bilan oltingugurt +4 hosilalari oksidlovchi xossasini namoyon qiladi:
SO₂+2H₂S=3S+2H₂O
SO₂ ning suv bilan birikish reyaksiyasi qaytar reyaksiya. Suvda eritmada oltingugurt (IV) oksid bilan sulfit kislota siljuvchan kimyoviy muvozanatda bo’ladi. H₂SO₃ ishqor bilan bog’langanda reyaksiya sulfit kislota hosil bo’lish tomoniga boradi; SO₂ yo’qotib turilsa reyaksiya boshlang’ich moddalar hosil bo’lish tomoniga boradi. Sulfit kislota eritmasida doimo oltingugurt (IV) oksid bo’ladi va u kislotaga o’tkir hid beradi.

Sulfat kislota – H₂SO₄

Suvsiz sulfat kislota, monogidrat deb ham ataladi, qovushqoq yog’simon suyuqlik, hidsiz va rangsiz. Monogidrati deyarli elektr tokini o’tkazaydi, uning shaxsiy ionlanishi juda kichik. Suv bilan istalgan miqdorda aralashadi.
Konsentrlangan sulfat kislota kuchli oksidlovchi. Qaytaruvchining kuchiga bog’liq holda u SO₂ gacha, oltingugurtgacha S va H₂S gacha qaytarilishi mumkin.