Mavzu. Nobikir yo’l to’SHAMALARINI LOYIHALASH Nobikir yo’l тo’shamalarini hisoblash

Kuchlanish MPa
16.7-rasm. KrAZ avtomobili 50 km/soat tezlik bilan o’tganida to’shama qum qatlamida 25 va 35 sm chuqurlikda hamda sement-grunt asosli asfaltbeton qoplama ostidagi gruntda 50 sm chuqurlikda vertikal kuchlanishlar epyurasi.

sm

sm

16.7-rasmda gruntda turli g’ildiraklardan tushgan kuchlanishlar epyurasini jamlash usuli ko’rsatilgan.
Prof. M.B.Korsunskiy bo’yicha qo’shni g’ildirak ta’siridan egilish ∆_gning hisobiy g’ildirakdan egilish ∆ ga nisbati quyidagicha ifodalanadi:

(16.7)
bu yerda r – g’ildirak izlari markazlari orasidagi masofa; h - qoplama va asosning (qum qoziqlar qo’shilmaydi) ekvivalent qalinligi; E_ekv - qoplama va asosning ekvivalent moduli; E_gr - to’shama gruntning elastiklik moduli.
Ikkala g’ildirakning birgalikdagi ta’sirida qoplamaning egilishi
∆=(1+₂) ∆_o (16.8)
Bu holni nazarda tutib aniqlangan hisobiy yuklamalarga keltirish koeffitsiyentining iymatlari turli avtomobillar uchun 16.2-jadvalda keltirilgan. Тirkamali avtomobillarni keltirishda o’qqa tegishli yuklama tushadigan ikki avtomobil uchun qabul qilinadi, avtopoyezdlar esa poyezddagi o’qlar soniga mos ravishda bir nechta avtomobillardan iborat deb hisoblanadi.
Har qaysi toifadagi yo’l uchun hisobiy intensivlik tasodifan ortib ketganida biror mos ishlash sharoitlari imkoniyatlarini kafolatlash uchun yo’l to’shamasining talab etilgan umumiy elastiklik modulini hisoblash yo’li bilan topilgan minimal mustahkamlik 16.3-jadvalda keltirilgan qiymatlar qadar oshirilishi zarur.
Yo’l to’shamasining qalinligini aniqlashda yo’l to’shamasining mo’ljallangan konstruksiyasi uchun elastiklik modulining nazariy qiymatlari ikki qatlamli tizimdagi kuchlanishlar va deformatsiyalar to’g’risidagi yechim asosida tuzilgan nomogrammalardan anilanadi (16.8 va 16.9-rasmlar). Ular yuorigi va pastki atlamlar elastiklik modullari E₁ va E₂ , yuqorigi qatlamning nisbiy qalinligi h/D va ikki qatlamli tizim sirtidagi umumiy elastiklik moduli E_umum qiymatlarini bog’laydi. Bu to’rtta kattalikni bilgan holda har qanday beshinchi kattalikni topish mumkin.
Hisoblashlarda 16.8-rasmda keltirilgan bir nomogrammaning o’zidan ham foydalanish mumkin, biroq bu holda qoplamadan pastda yotgan qatlamlarning yig’indi modulini aniqlashda ketma-ket yaqinlashish usuli bo’yicha ish ko’rishga to’g’ri keladi. Bunda qoplamadan pastda yotgan konstruktiv qatlamlarning yig’indi elastiklik moduli E₂ ga qiymatlar berib (E₂=E_umum), abssissa o’qiga h/D nisbatga mos keluvchi nuqtadan o’tkazilgan perpendikulyar bilan E₂=E_umum egrining va E₂/E₁ nuqtadan ordinatalar o’qiga o’tkazilgan perpendikulyarning kesishish nuqtalarining mos tushishiga erishish kerak.
Uch atlamli yo’l to’shamasi misolida hisoblash tartibini ko’rib chiqamiz (16.10-rasm). Тo’shamaning yuqorigi qatlamlarining qalinligi eng qimmat materialdan konstruktiv mulohazalarga ko’ra eng kam qalinlikda - h ga teng deb qabul qilingan. Sovuqdan himoya qiluvchi pastki qatlamning suvni chetlatish va ko’pchishning oldini olish shartidan belgilanadigan qalinligi h_s ga teng.
Masala asos qoplamaning zarur qalinligi h_oni aniqlashdan iborat.
1.Gruntning ma’lum elastiklik moduli E_gr va sovuqdan himoyalash qatlamining elastiklik moduli E_s va uning qalinligi h_s dan kelib chiqib, “pastki qatlam - to’shama grunt” tizimining ekvivalent moduli E_{umum s-gr} ni topamiz. Ayni holda E_gr=E₂, E_s=E₁ deb qabul qilamiz. Buning uchun ordinatalar o’qiga (16.9-rasmga ). E₂/E₁ =E_gr/E_s nisbatni, abssissalar o’qiga esa h_s/D nisbatni olib qo’yamiz (bu yerda D - hisobiy avtomobil shinasining qoplama bilan urinish yuzasiga ekvivalent bo’lgan doiraning diametri).
Koordinatalar o’qiga topilgan nuqtalardan perpendikulyarlar chiqarib, chiziqlar tizimida ularning kesishish nuqtalari bo’yicha nomogramma maydonida E_gr/E_umum.s-gr nisbatni, bundan esa qidirilayotgan ekvivalent modulni topamiz.