Mavzu: neft va tabiiy gazlarni komponentlarga ajratish usullari: rektifikatsiya

3. NEFTNI QAYTA ISHLASHNING ASOSIY
USULLARI 
Neftni qayta ishlash sanoatida neft uch tipda qayta ishlanadi; yoqilg'i olish 
bilan boruvchi (motor va qozon yoqilg'isi olinadi), yoqilg'i-moy olish bilan boruvchi 
(xom motor yoqilg'isi ham surkov moylari olinadi), neft-kimyoviy qayta ishlash 
(yoqilg'ilar, surkov moylari va kimyo sanoati uchun xomashyo olinadi). Qayta 
ishlashning bu uchala turi ham fizik va kimyoviy usullar bilan amalga oshiriladi. 
Fizik usullar. 
Neft va neft mahsulotlarini qayta ishlash ularni tashkil etuvchi 
komponentlarning fizik xossalari: qaynash va qotish harorati, eruvchanligi, 
adsorbsion qobiliyati va boshqalar orasidagi farqqa asoslangan. Bu usullar neft 
tarkibidagi qaynoq haroratlari bir-biriga yaqin bo’lgan fraksiyalarni ajratishda, 
uglevodorodlarning ayrim sinflarini (deparafinlashda) ajratishda hamda individual 
birikmalarni ajratib olishda qo'llaniladi. Ko'pincha neft mahsulotlari atmosfera va 
past bosimda to'g'ri haydashda qo'llaniladi. 
Kimyoviy usullari. 
Heft va neft mahsulotlari tarkibidagi uglevodorodlarning 
harorat, bosim, katalizatorlar, kimyoviy reagentlar ta'sirida chuqur strukturaviy 
o'zgarishga asoslangan. Bu usullar juda muhim neft mahsulotlarini miqdorini 
ko'paytirish (masalan benzin) uchun, neft mahsulotlarini sifatini oshirish (masalan, 
benzinning oktan sonini oshirish, uchun, ayrim individual gomologlarini) olish 
uchun hamda kimyo sanoatining xomashyolarini (vodorod, sintez-gaz, atsetilin, 
alkenlar, diyenlar va boshqalarni) olish maqsadida qo'llaniladi. Sanab o'tilgan 
usullardan neft mahsulotlarini termik va katalitik krekinglashning turli xillari eng 
ko'p qo'llaniladi. 
Neft va neft mahsulotlarini qayta ishlovchi apparatlar jarayonning 
uzluksizligini, asosiy mahsulotning yuqori unumda chiqishini, iqtisodiy 
samaradorlikni, katta mahsuldorlikni ta'minlashi kerak. Neftni qayta ishlovchi 
apparatlarni uch guruhga bo'lish mumkin: xomashyoni qizdirishni va o'zgarishni 
ta'minlovchi pechlar va reaktorlar, mahsulotlarni bir-biridan ajratish uchun 
rektifikatsiya kolonnalari (ustunlari), issiqlikni bekorga chiqib ketmasligi ya'ni, 
undan foydalanish uchun (utilizatsiyalash uchun) hamda sovitilishi kerak bo'lgan 
mahsulotlarni sovitish uchun issiq almashtirish apparatlari.