Mavzu: neft va tabiiy gazlarni komponentlarga ajratish usullari: rektifikatsiya

aromatik 
uglevodorodlar -» alkenlar -» naftenlar -» parafinlar.
Tegishli ketma-ketlikda parchalanish tezligi ham ortadi. Demak, yuqori birinchi 
navbatda 
paraffin 
uglevodorodlar 
va 
naftenlar 
parchalanadi 
va 
aromatik 
uglevodorodlarning to’planishi kuzatiladi. Kreking mahsulotlarida aromatic 
uglevododrodlari ulushining ortishi ikkilamchi jarayonlar hisobiga ham (masalan, diyenli 
sintez) bo’ladi. Neftni termik qayta ishlashdan asosiy maqsad benzin ishlab chiqarishdir.
Gazsimon yoqilg'ilar. 
Yonuvchi gazlarga: tabiiy va yo'lovchi gazlar, neftni qayta 
ishlashdan hosil bo'lgan gazlar (kreking, reforming, piroliz gazlari), generator gazlari 
koks va domna gazlari kiradi. Ular yoqilg'i sifatida hamda kino sanoatining xomashyosi 
sifatida foydalaniladi. 1940- yillargacha dunyoda xalq xo'jaligining gazga bo'lgan talabi 
qattiq yoqilg'ilarni qayta ishlashdan hosil bo'lgan sintetik gaz hisobiga qondirilib kelingan 
bo'lsa, hozirgi davrda esa asosan tabiiy va neft gazlari hisobiga qondirilmoqda. Tabiiy 
gaz tarkibida qo'shimcha sifatida ozroq noorganik gazlar (vodorod sulfid, uglerod (IV) 
oksidi, azot, geliy va boshqalar) aralashmasini saqlovchi metan qatoridagi gazsimon 
uglevodorodlar aralashmasidan iboratdir. Tarkibida neft bo'lmagan yer ostida to’plangan 
gazlarni tabiiy gaz, uning konlarini gaz konlari deyiladi. Neft olganda u bilan aralashib 

---

17 
chiqadigan gazlarni yo’ldosh (yo'lovchi) yoki neft gazlari deyiladi. Tabiiy gaz asosan 
metandan tashkil topgan, neft gazlari esa metandan tashqari anchagina uning 
gomologlarini (C
2
dan to C
5
gacha) saqlaydi. Gaz kondensati konlari ham uchraydi. 
(Tabiiy gaz konlaridan gaz chiqqanda bosim kamayib undan suyuq uglevodorodlar 
kondensat ham ajralib chiqadi). Bu yer ostida qanchalik chuqurlikda joylashgan bo'lsa, 
uning tarkibida kondensat miqdori ham shunchalik ko'p bo'ladi. Ba’zi gaz konlari gazning 
tarkibi jadvalda berilgan.