Mavzu: neft va neft maxsulotlarini tarkibini aniqlash usullari

Izotop cho‘qqilarning hisoblab topilgan intensivliklari

Birikma	M+	M+l	M+2	Birikma	M+	M+l	M+2
N20	100	0,80	0,20	c2h4o	100	1,91	0,01
C02	100	1,16	0,40	c3h8	100	3,37	0,04

Endi tajribada olingan natijani jadval bilan taqqoslash qoladi, xolos. Masalan, spektrdagi M⁺ ning intensivligi M⁺ ga nisbatan 1,16%; M+2 niki esa 0,40% bo‘lsin. U holda bu sonlar jadvaldagi C0₂ ning ko‘rsatkichlariga mos keladi. Demak, biz spektrini olgan modda karbonat angidrid ekan.

Izotoplardan mass-spektrometriyada boshqacha ham foydalaniladi. Ko‘p hollarda ayni cho‘qqiga to‘g‘ri keluvchi ion molekulaning qaysi qismidan hosil bo‘lganligini aniqlash uchun izotoplar ^l3C, ^l3C, ³⁴C, D (deytriy) molekulaga atayin kiritiladi. Masalan, biror molekula (I) ning parchalanishidan spektrda kuzatiladigan ionlar (m,, m₂, m₃, m_A) ning bittasi, aytaylik, m_x molekulaning qaysi qismi (А, В, С yoki D) dan hosil bo‘lishini aniqlash uchun molekulaning A—I qis- midagi vodorod atomlaridan bittasi deyteriyga almashtiriladi va yana spektr olinadi.

Agar spektrdagi m_x ionga mos keladigan cho‘qqi bitta birlik o'ngga (ya’ni m_l — H + D) siljisa, taxmin to‘g‘ri chiqqan bo‘ladi. Ko‘pincha molekulaning u yoki bu qismiga og‘ir izotoplar o‘miga turli guruhlar (CH₃^-, C₂H₅ , CH₃COO ) kiritiladi. Bunda moleku­laning shu qismidan hosil bo'lgan cho'qqilar muvofiq ravishda 15, 29, 59 birlik o‘ngga siljiydi. Mass-spektrometriyada bu usul (ya’ni muayyan maqsadni ko‘zlab molekulaga izotoplar kiritish) deyteriy- nishon deyiladi. Deyteriynishon juda ko‘p ishlatiladigan samarali usul hisoblanadi.
Mass-spektrda ko‘pincha massasi kasr songa teng bo‘lgan ionlar kuzatiladi. Bu ionlarga to‘g‘ri keladigan cho‘qqilar eniga cho'zilgan (nozik emas), intensivligi esa kam bo‘ladi. Bunday ionlar metastabil ion yoki cho'qqilar deyiladi. Metastabil cho‘qqilar hosil bo‘lishining sababi quyidagicha: bombardimon qilish kamerasida ko'pincha beqa- ror ionlar hosil bo‘ladi. Bu ionlar mass-spektrometrning tezlashtiruvchi elektr maydonida harakat qilayotganda parchalanadi. Undan nisbatan kichik m/e ga ega bo‘lgan ionlar neytral molekula hosil boiadi. Parchalanish ion magnit maydoniga kirmasdan sodir bo'ladi.