Mavzu: Multisim dasturining yaratilish tarixi, xususiyatlari, bosh ishchi oynasi. Ishdan maqsad

Uch fazali toʻg‘rilagich sxemasi 

Elektr  tarmoqlarning  bir  nuqtasidan  elektr  energiyasining  har  xil  masofaga 

uzatish  zaruriyati  tug‘ilganda,  uch  choʻlg‘amli  uch  fazali  transformatorlar 

qoʻllanadi. hozirgi vaqtda yuqori kuchlanishli (Yu.K), oʻrta kuchlanishli (U.K) va 

past kuchlanishli (P.K) choʻlg‘amlarning quvvatlari barovar transformatorlar ishlab 

chiqariladi.  Ma’lumotnomalarda  har  bir  juft  choʻlg‘amlarning  qisqa  tutash 

kuchlanishlari beriladi.  

---

Uch  choʻlg‘amli  transformatorlarning  bir  chiziqli  tarmoq  sxemaning 

parametrlari quyidagicha aniqlanadi: 

Agar choʻlg‘amlarning quvvatlari 100/100/100 

R

1

=R

2

=R

2

=0,5 



 R

um

  

 

 

𝑅

ум

=

𝛥

Р

к

⋅𝑈

н

2

𝑆

н

2

 

har  bir  juft  reaktiv  kuchlanish  pasayishlarining  nisbiy  qiymatlarning  qisqa 

tutash kuchlanishi Uk-ge tenglashtirib quyidagicha yozamiz: 

𝑈

к

1−2

= 𝑈

к

1

+ 𝑈

к

2

 

𝑈

к

2−3

= 𝑈

к

2

+ 𝑈

к

3

 

𝑈

к

1−3

= 𝑈

к

1

+ 𝑈

к

3

 

Bu tenglamalardan 

𝑈

к

1

, 𝑈

к

2

, 𝑈

к

3

 ifodalaymiz:  

𝑈

к

1

= 0,5(𝑈

к

1−2

+ 𝑈

к

1−3

− 𝑈

к

2−3

)

 

𝑈

к

2

= 0,5(𝑈

к

2−3

+ 𝑈

к

1−2

− 𝑈

к

1−3

)

 

𝑈

к

3

= 0,5(𝑈

к

1−3

+ 𝑈

к

2−3

− 𝑈

к

1−2

)

 

Rasm-11da  koʻrsatilgan  uch  choʻlg‘amli  transformatorning  almashtirish 

sxemasidagi  X

t1

,  X

t2

,  X

t3

,  reaktiv  qarshiliklar,  mos  ravishda,  nisbiy  kattaliklarda 

berilgan choʻlg‘amlarning qisqa tutash kuchlanishlariga tenglashtirib olish mumkin:  

X

t1

 = 

𝑈

к

1

;    

 X

t2

 = 

𝑈

к

2

;   

 

X

t

 = 

𝑈

к

3

 

Bu  reaktiv  qarshiliklarning  nomlangan  kattaliklarda,  ya’ni  «om»  oʻlchash 

birligida quyidagi formulalar orqali hisoblanadi 

X

t1

 = 

𝑈

к1

⋅𝑈

н

2

100⋅𝑆

н

   

X

t2

 = 

𝑈

к2

⋅𝑈

н

2

100⋅𝑆

н

   

 

X

t3

 = 

𝑈

к

2

⋅𝑈

н

2

100⋅𝑆

н

 

Bu  formulada 

U

n

  -  uch  kuchlanishning  xoxlaganicha  kiritish  mumkin. 

Koʻpincha yuqori kuchlanish olinadi.  

Transformatorning  choʻlg‘amlarining  aktiv  va  reaktiv  quvvat  isroflarining 

yuqorida koʻrsatilgan umumiy isrof asosida aniqlanadi: 

𝛥Р

Т

=

𝑆

нт

𝑈

н

2

𝑅

𝑇

; 

 

𝛥𝑄

Т

=

𝑆

нт

2

𝑈

н

2

𝑋

𝑇

 

hozirgi  vaqtda  uch  choʻlg‘amli  transformatorlar  deyarli  qoʻllanilmaydi. 

Tarmoqning  bir  nuqtasida  uch  xil  kuchlanish  olish  uchun,  koʻpincha 

avtotransformatorlar qoʻllaniladi. Avtotransformatorlarda, oʻrta kuchlanish, yuqori 

ya’ni birlamchi choʻlg‘amning bir qismidan alohida sim ulanib qutb chiqariladi. Past 

kuchlanish esa oʻzak orqali alohida choʻlg‘amga transformalanib, ya’ni oʻzgartirib 

olinadi.  5.1–  rasmda  avtotransformatorning  sxemasi  va  bir  chiziqli  tarmoqlarda 

shartli  belgisi  koʻrsatilgan.  Avtotransformatorning  nominal  quvvati  yuqori 

kuchlanishli choʻlg‘amning quvvatidan olinadi. 

---

 

Elektr  tarmoqlarda  qoʻllanadigan  avtotransformatorlar  koʻpincha  100/35/10 

kv li boʻlib, yuqori va oʻrta quvvatlari baravardir, ya’ni:  

𝑆

н

= √3 ⋅ 𝐼

1

⋅ 𝑈

ю

.

к

= √3 ⋅ 𝐼

2

⋅ 𝑈

у

.

к

 

Avtotransformatorlarning  almashtirish  sxemasining  parametrlari  va  quvvat 

isrofi yuqorida, uch choʻlg‘amli transformator uchun keltirilgan formulalar asosida 

hisoblanadi. 

Uch  choʻlg‘amli  transformtorlarning  yana  biri  koʻrinishi  ikkilamchi 

choʻlg‘amlari  parchalangan,  ya’ni  ikkilamchi  choʻlg‘amlari  ikki  bir  kuchlanishli 

transformtorlardir.  Ikkilamchi  choʻlg‘ami  parchalangan  transformatorlar,  qisqa 

tutash  toklari,  bexad  katta  boʻlgan  tarmoqlarda  qoʻllanadi,  chunki  bu 

transformatorlar tarmoqning qisqa tutash tokining (2-3) marotaba kamaytiradi. 

Uch fazali oʻzgaruvchan tokdan oʻzgarmas tok hosil qilish uchun uch fazali 

toʻg‘irlagichlar ishlatiladi. 

Bu  sxemalardan  eng  koʻp  tarqalgani  3  ta  diod  asosida  qurilgan  Mitkevich 

hamda 6 ta diod asosida qurilgan Larionov sxemalaridir.