Mavzu: Multisim dasturining yaratilish tarixi, xususiyatlari, bosh ishchi oynasi. Ishdan maqsad

 

Nazorat savollari: 

1.

 

Yarim oʻtkazgichli diodga ta’rif bering, uning VAX va parametrlarini keltiring. 

2.

 

Diodning ishlash tamoyilini aytib bering. 

3.

 

Diodni toʻg‘ri va teskari ulagan paytda qanday prosesslar sodir boʻladi 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

Mavzu: Multisim dasturida stabilitronlarni oʻrganish 

 

Ishdan maqsad:  

 

 

1. Stabilitron voltamper xarakteristikasini olish va oʻrganish 

2. Stabilitrondan oʻtuvchi tok va unda hosil boʻluvchi quvvatni tekshirish.  

 

Stabilitronlar toʻg‘risida ma’lumotlar 

 

Stabilitron

 - yarim oʻtkazgichli diod boʻlib, uning ishlash prinsipi p

-n

 oʻtishga 

teskari  kuchlanish  berilganda  elektr  teshilish  sohasida  tokning  keskin  ortishi 

kuchlanishning  uncha  katta  boʻlmagan  oʻzgarishiga  olib  kelishiga  asoslangan. 

Stabilitronning  shartli  belgisi  3.1.

b

  –rasmda  keltirilgan.  Stabilitron  sxemalarda 

kuchlanishni barqarorlash uchun ishlatiladi. 

Stabilitronning asosiy parametri boʻlib, tokning  

I

ST.min

 dan   

I

ST.max

 gacha keng 

oʻzgarish  oralig‘ida  barqarorlash  kuchlanishi 

U

ST

  hisoblanadi  (3.1 

a

-  rasm). 

Stabilitron VAX sidagi ishchi soha elektr teshilish sohasida joylashadi. Barqarorlash 

kuchlanishi  diod  bazasidagi  kiritma  konsentrasiyasi  bilan    aniqlanadigan  p-n 

oʻtishga  bog‘liq.  Agar  yuqori  konsentrasiyaga  ega  boʻlgan  yarim  oʻtkazgich 

qoʻllanilsa, u holda p-n oʻtish tor boʻladi va tunnel teshilish kuzatiladi. 

U

ST

 ishchi 

kuchlanishi 3-4 V dan oshmaydi. 

Yuqori  voltli  stabilitronlar  keng  p

-n

  oʻtishga  ega  boʻlishi  kerak,  shuning 

uchun  ular  kuchsiz  legirlangan  kremniy  asosida  yasaladilar. Ularda  koʻchkisimon 

teshilish sodir boʻladi, barqarorlash kuchlanishi esa 7 V dan ortmaydi. 

U

ST

 3 dan 7 

V  gacha  boʻlgan  oraliqda  teshilishning  ikkala  mexanizmi  ishlaydi.  Sanoatda 

barqarorlash kuchlanishi 3 dan 400 V gacha boʻlgan stabilitronlar ishlab chiqariladi. 

 

3.1 - rasm 

 

Stabilitronning  elektr  teshilish  sohasidagi  differensial  qarshiligi 

r

D

 

barqarorlash  darajasini  xarakterlaydi.  Bu  qarshilik  qiymati  dioddagi  kichik 

kuchlanish  oʻzgarishi  qiymatining  diod  toki  oʻzgarishiga  nisbati  bilan  aniqlanadi 

(3.1 

a

- rasm). r

D

 qiymati qancha kichik boʻlsa, barqarorlash shuncha yaxshi boʻladi. 

---

𝑟

𝐷

=

𝛥𝑈

𝑆𝑇

𝛥𝐼

𝑆𝑇

 

Stabilitronning  asosiy  parametri  boʻlib  barqarorlash  kuchlanishining 

temperatura  koeffisienti  (KTK)  hisoblanadi.  KTK  –  bu  temperatura  bir  gradusga 

oʻzgarganda barqarorlash kuchlanishining nisbiy oʻzgarishi. Koʻchkisimon teshilish 

kuzatiladigan kichik voltli stabilitronlar odatda musbat KTKga ega. KTK qiymati 

odatda 0,2 -0,4 % /grad dan oshmaydi.