Mavzu: molekulyar lyumenesensiya. Reja: Lyuminessent analiz. Lyuminessensiyaning hosil bo‘lishi va uning sinflanishi

Molekulalarning assotsiatsiyalanishi nazariyasi.

Energiyaning migratsiyalanish nazariyasi.

1) Konsentratsiyaning ortishi zarrachalar orasidagi masofaning kamayishiga olib keladi. Ko‘pchilik moddalar uchun konsentratsiya 10^-4-10^-3 gmolь orasida bo‘ladi. Bu vaqtda molekulalar oralig‘i 25-100Å ga to‘g‘ri keladi va nurning to‘lqin uzunligidan ancha kam assotsiatlarning hosil bo‘lishida muhit juda ahamiyatli.
Masalan, konsentratsiya 10^-3 gsm³ bo‘lgan rodaminning suvli eritmasida lyuminessensiyaning chiqishi nolga teng, ammo butil spirtidagi eritmasi 10^-2 gsm³ bo‘lganda nurlanish 40% gacha ko‘tariladi.
2) Ikkinchi- migratsion nazariya Vavilov S.I. tomonidan ishlab chiqilgan bo‘lib, uning fikricha yutilish va nurlanish spektrlari bir-birini qoplab yuborsa so‘nish eng kuchli bo‘ladi.
Birinchi turdagi nurlanishni so‘ndiruvchilarga I^-, Br^-, SO₄^2-, Cu²⁺, Fe²⁺, gidroxinon, anilin va boshqa oson oksidlanuvchilar misol bo‘lib, quyidagi qatorga qo‘yish mumkin: I^->SCN^->Br^->Cl^-[COO]₂^-2 >Ac^->SO₄^2->NO₃^->F^-
Lyuminessensiyaning so‘nishiga moddalarning ta’siri har xil reagentlarga bog‘liq. Masalan, organik moddalar nurlanishiga ularning ta’siri quyidagicha

1. 
   Xinin sulьfat-KI bilan so‘ndirish.
   
2. 
   Xinin sulьfat-glyukol bilan
   
3. 
   Antratsen KI yoki anilin
   
4. 
   Antratsen- glyukol
   
5. 
   Xinin sulьfat-anilin
   

Lyuminessensiyaning chiqishiga va uning inten-sivligiga gazlar katta ta’sir ko‘rsatadi.
Ayniqsa kislorod aromatik birik-malarning nur-lanishini kuchli so‘ndiradi. Lyuminessensiyaning so‘nishi kimyoviy yoki fizikaviy xarakterga ega bo‘lishi mumkin.
Kimyoviy xarakter belgilari quyidagicha:

1. 
   So‘ndiruvchini eritmaga qo‘shilganda lyuminessensiya spektrining o‘zgarishi.
   
2. 
   Eritmaning suyultirilgan vaqtda nur chiqishini avvalgi holiga kelmasligi.
   

SHu belgilar bo‘lmagan holda lminessensiya kamaysa yoki tamoman yo‘qolsa, u vaqtda nurlanish fizikaviy ta’sir natijasida ro‘y bergan bo‘ladi. Bunda qo‘zg‘algan molekula o‘z energiyasini so‘ndiruvchi moddaga bergan bo‘ladi.