Mavzu: Mineral xom-ashyo resurslardan foydalanish va ularni muhofaza qilish

Yoqilg‘i-energetika zahirasi va turlari. Asosiy yoqilg‘i-energetika resurslari neft, gaz, ko‘mir va elektroenergiya hisoblanadi. Neft o’ta muhim yonilg’i-energiya manbai bo’lib, benzin, kerosin yonilg’isi, mazut, moylash materiallari va bitumlar olishda asosiy xom ashyo sifatida ishlatiladi. MDH mamlakatlarining har birida neft ishlab chiqarilishi, uni eksport yoki import qilishini ko’rib chiqiladigan bo’lsa, Ukraina va Belorussiya asosan neft va neft mahsulotlarini Rossiyadan
import qiladilar. Rossiyaning kapitali Ukrainadagi neftni qayta ishlab chiquvchi zavodlarning 6 tadan 4 tasini, ya’ni 80 foizini boshqaradi. Ukraina Neftegaz Kompaniyasi (NAK) Ukrainaning 97 foiz neftini qazib oladi. Belorussiya Ukraina kabi neftga boy hisoblanmaydi. 2004 yilda neft qazib olish
2 mln tonnani tashkil etgan edi. 2009 yilda esa 1,720 ming tonna neft qazib olindi. Dunyoda neft qazib olish bo’yicha Ukraina 52-o’rinni egallaydi. Bir kunda 73 ming tonna, bir yilda esa 3,6 mln tonna neft qazib olinadi2. Belorus esa dunyoda neft qazib olish bo’yicha 66-o’rinni egallaydi. Hisoblar bo’yicha kuniga 30 ming tonna, yiliga esa 1,5 mln tonna neft qazib olinadi. Qozog’iston MDH mamlakatlari ichida neft zahirasi bo’yicha ikkinchi o’rinda turadi va Rossiya bilan eng yaxshi hamkorlik o’rnatgan davlatdir. Qozog’iston o’zining neftining bir qismini Rossiyaga qayta ishlov berish uchun jo’natadi. 2012 yilda neft ishlab chiqarish Qozog’istonda 80
mln tonnani tashkil etdi. Qozog’istonda uchta eng asosiy neftni qayta ishlab chiqaruvchi zavodlar bor va ular yiliga hammasi bo’lib 19,4 mln tonna neftni qayta ishlab chiqara oladilar. 2012 yilning oxirida Angliya tashkiloti Qozog’istondagi neft zahirasini 30 mlrd barrel deb hisobladi, ya’ni 3,9 mlrd
tonna, dunyo zahirasining 1.8 foizi. Dunyoda neft qazib olish bo’yicha 17-o’rinni egallaydi3.

MDH mamlakatlari bo’yicha neft qazib olish hajmi (2012 yilda )